Pels / Jakop Ahlbom

Inleiding

Jakop Ahlbom maakt grootschalige, fysieke, beeldende voorstellingen, meestal zonder tekst. In de afgelopen acht jaar groeide Ahlbom uit van een maker van voorstellingen voor de vlakke vloer, naar een maker voor de grote zaal. De organisatie rondom Jakop Ahlbom bestaat uit zakelijk leider Wilma Kuite, een artistiek team dat deze maker om zich heen heeft verzameld en een vaste poule van spelers, waarmee het gezelschap in binnen- en buitenland speelt.

Het ondernemingsplan voor 2017-2020 staat in het kader van de groei van Ahlboms artistieke kwaliteit en de vergroting van de output van zijn werk, zowel op inhoudelijk-, organisatorisch- als publieksniveau. Vanuit de behoefte zichzelf te blijven vernieuwen, kiest Ahlbom nieuwe wegen, ander materiaal en inspiratiebronnen, om zo ook zijn publiek te blijven verrassen.

In 2017-2020 maakt Ahlbom twee nieuwe voorstellingen: Le Bal (2018), een dansante beeldende voorstelling waarin mensen in een danslokaal samenkomen om te dansen, te flirten, zich te vervelen, elkaar te ontmoeten, ruzie te maken en lief te hebben; en Riten (2019), een voorstelling waarin de relatie tussen beeldende kunst en censuur worden onderzocht. Daarnaast brengt het gezelschap twee voorstellingen uit zijn repertoire in een vernieuwde vorm uit: Innenschau (2017), waarin een man zijn vrouw kwijtraakt aan zijn eigen obsessieve gedrag en Het Leven Een Gebruiksaanwijzing, waarin mensen hun uiterste best doen om uit hun sleur te breken, maar daar maar zelden in slagen. Tenslotte worden drie voorstellingen doorgespeeld: Lebensraum, HORROR en Swan Lake. Voor de ontwikkeling van Ahlbom, als maker en voor zijn internationale bekendheid, wordt naast de producties ruimte gemaakt voor gastregies in binnen- en buitenland.

Ook is er aandacht voor talentontwikkeling: uitgangspunt is om de komende vier jaar maximaal zes jonge makers (van zowel binnen als buiten het eigen ensemble) de kans te bieden om binnen Studio Jakop Ahlbom eigen werk te maken. Deze producties worden gefaciliteerd in de eigen studio, van kleine studiopresentaties tot al verder uitgewerkt werk. De ontwikkeling van de mime is het belangrijkste criterium, het zal gaan om plannen die vanuit eenvoudige middelen van veel verbeeldingskracht getuigen.

In de periode 2013-2016 ontvangt Pels € 124.870 per jaar vanuit het Kunstenplan van de gemeente Amsterdam. Pels vraagt voor de activiteiten in het kader van het Kunstenplan 2017-2020 een subsidie van € 200.000 per jaar.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als goed. Met zijn eigenzinnige mix van genres en stijlen, waaruit originaliteit en eigenheid spreekt, profileert Ahlbom zich als een ambassadeur voor de mime en het bewegingstheater. Zijn unieke beeldtaal is tijdloos en veelzijdig en resulteert in voorstellingen met een herkenbaar artistiek-inhoudelijk profiel, waaruit het vakmanschap onmiskenbaar is af te lezen.

Pels/Jakop Ahlbom formuleert in de plannen een heldere artistiek-inhoudelijke visie en geeft een duidelijk beeld van de artistieke ontwikkelingen die de organisatie nastreeft op langere termijn. Uit de beschreven visie, de aanpak van Ahlbom en de vertaling daarvan in het programma, wordt duidelijk dat Ahlbom werkt aan zowel zijn eigen ontwikkeling als maker, als aan de ontwikkeling van het repertoire van het gezelschap. De commissie vindt het positief dat toegewerkt wordt naar het hoogst haalbare niveau binnen beide ontwikkelingen. Uit de voorstellingen van afgelopen periode is dit dan ook te zien.

Hoewel de artistieke motivatie voor wat betreft het onderwerp en het gekozen moment per productie niet altijd even helder zijn, ziet de commissie een duidelijke samenhang in de programmering. De schitterend vormgegeven voorstellingen hebben daarbij een enorme zeggingskracht: het publiek wordt meegesleept door de poëtische, melancholieke kracht van de visuele spektakels. De commissie wijst de maker wel op het risico dat de inhoud door de vorm raakt ondergesneeuwd: in het verleden bleek het visuele aspect van de voorstelling soms dermate overweldigend dat de inhoudelijke boodschap niet beklijfde.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als zwak. De organisatie is financieel kwetsbaar en kent momenteel geen gezonde bedrijfsvoering. In de afgelopen periode is gebleken dat de kosten voor de voorstellingen niet voldoende in de hand zijn gehouden. Hierdoor is een negatief eigen vermogen ontstaan. Dit maakt dat de basis om de voorgenomen producties te realiseren kwetsbaar is. De commissie beoordeelt de begroting dan ook niet als realistisch en haalbaar. Desondanks formuleert de aanvrager nauwelijks een visie op de risico's die de fors hogere begroting voor de komende periode met zich meebrengt.

De commissie vindt het daarbij een zorg dat het bestuur het tekort in afgelopen periode zover heeft laten oplopen en twijfelt daarom aan de kwaliteit van het toezicht. De commissie mist tevens concrete plannen voor meer zakelijke sturing binnen de organisatie of het bestuur. Ten aanzien van de organisatie en het bestuur, merkt de commissie op dat het plan geen blijk geeft van een concrete visie op de diversiteit van de samenstelling daarvan.

De mix van inkomstenbronnen is redelijk divers, maar leunt volgens de commissie te veel op hogere publieksinkomsten door het spelen in grote zalen. Er zijn bijvoorbeeld geen sponsorinkomsten opgenomen. De te verwachten overige inkomsten zijn van beperkte omvang en komen met name uit educatie, bijdragen van co-producenten en subsidies uit publieke middelen.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als goed. De aanvrager formuleert een heldere visie op het publiek en de te bereiken doelgroepen. Pels geeft duidelijk aan in te zetten op duurzame opbouw van het bestaand publiek. Door een heldere omschrijving van de doelgroepen, waarop verschillende marketinginstrumenten gericht worden ingezet, krijgt de commissie vertrouwen in de verwachte ambitieuze uitbreiding van het publiek.

Volgens de commissie geeft het plan inzicht in de mogelijkheden voor een langetermijnaanpak hiervoor. Er worden verschillende creatieve en kansrijke ideeën beschreven om ruchtbaarheid te geven aan de voorstellingen, zoals het werken met commerciële partners, het inzetten van ambassadeurs en het maken van trailers. Hierbij wordt, evenals met de beslissing huisgezelschap van de Theater De Meervaart te worden, ook nagedacht over het bereiken van een cultureel diverse doelgroep. Bovendien bereikt Ahlbom met zijn voorstellingen een relatief groot internationaal publiek.

De commissie maakt daarbij de kanttekening dat de kosten voor het ambitieuze marketingtraject hoog zouden kunnen oplopen. Gezien de financiële kwetsbaarheid van de organisatie, is de kans groot dat er op marketingmiddelen bezuinigd moet worden. Dit zou echter niet ten koste mogen gaan van de voorgenomen ambities in de duurzame opbouw van het publiek.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding met de stad als voldoende. Binnen de activiteiten wordt niet direct een verbinding gelegd met stedelijke vraagstukken of bewoners van de stad. In het ondernemingsplan worden samenwerkingen benoemd met diverse speelplekken, enkel de samenwerking met de Meervaart lijkt uit de plannen meer inhoudelijk van aard. Binnen Studio Ahlbom wil de organisatie verbindingen leggen met jonge makers, daarnaast wil Ahlbom zich binnen de stad profileren via docentschap. Volgens de commissie zou Ahlbom zich nog meer kunnen inzetten voor kennisuitwisseling naar buiten. Als boegbeeld voor beeldend theater kan Ahlbom een belangrijke functie hebben voor samenhang en coalities in de sector.

De commissie beoordeelt de spreiding als goed. De activiteiten vinden voor het grootste deel plaats in stadsdeel Nieuw-West in Theater De Meervaart. Hiermee draagt de organisatie bij aan de stedelijke spreiding van het cultuuraanbod en het publieksbereik daarvan. Pels is daarnaast te zien in het DeLaMar theater in stadsdeel Centrum.

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Pels/Jakop Ahlbom gedeeltelijk te honoreren, vanwege onder meer het grote vertrouwen dat ze heeft in de artistieke kwaliteit en het publieksbereik van Pels. De zakelijke kwaliteit baart de commissie echter zorgen. De huidige financiële situatie van Pels/Jakop Ahlbom is volgens de commissie niet stabiel. Daarmee dragen de hogere begroting en voorziene schaalvergroting, naar oordeel van de commissie, te veel risico’s met zich mee voor een gezonde bedrijfsvoering.

De commissie adviseert de aanvraag van Pels/Jakop Ahlbom gedeeltelijk te honoreren met een subsidiebedrag op het subsidieniveau van de periode 2013-2016 van € 125.000 per jaar.