Theaterzaken Amsterdam

Inleiding

Theaterzaken Amsterdam is het samenwerkingsverband tussen de gezelschappen Het Volksoperahuis en YoungGangsters en de makers onder de vlag van Rudolphi Producties. Theaterzaken Amsterdam is daarmee een samenwerking van individuele gezelschappen, waarbij Theaterzaken de rol heeft samenhang te creëren in programmering en het organiseren van aanvullende activiteiten en randprogrammering. Theaterzaken Amsterdam en de gezelschappen worden op hun beurt weer ondersteund door Theaterzaken Via Rudolphi, dat voor alle gezelschappen de zakelijke leiding, de publiciteit en marketing, de acquisitie en de boekhouding verzorgt. Sinds 2013 richt Theaterzaken Amsterdam zich met haar programma’s op het verbinden van stad, publiek en de theatermakers. Door de bundeling van de krachten van de afzonderlijke kunstenaars en hun verhalen, kunnen zij een grotere maatschappelijke rol spelen, is de achterliggende gedachte. Elk afzonderlijk gezelschap bedient autonoom de eigen doelgroep. Het Volksoperahuis verbindt culturen uit heden en verleden op de speelvloer. YoungGangsters brengt op eigen wijze een toegankelijke vorm van theater en bereikt daarmee op bijzondere plekken een jong publiek. Rudolphi Producties is een theaterhuis, waarin plaats is voor jong, aanstormend talent en voor ervaren krachten, met aandacht voor multiculturele makers. Theaterzaken Amsterdam wil laten zien wat de rol van theater voor de samenleving is en hiermee het gesprek tussen de theatermaker en de toeschouwer op gang brengen. Daarnaast is er de intentie om meer reuring te creëren rondom de voorstelling, om het publieksaantal toe te laten nemen en om overkoepelende activiteiten te organiseren om de samenhang binnen het samenwerkingsverband te tonen.

In de periode 2017-2020 wil Theaterzaken Amsterdam meer activiteiten voor het publiek organiseren. Met coalitiepartners Theater Bellevue en Theaterfestival de Parade trekt Theaterzaken samen op in zowel marketing als randprogrammering. Ten behoeve van de doorstroming van kunstvakonderwijs naar uitvoeringspraktijk, wordt in samenwerking met het ITs Festival “Het Debuut” gerealiseerd, waar jonge makers zich kunnen presenteren. Theaterzaken wil makers opvangen als ze uitstromen bij de productiehuizen en thuishaven zijn voor zowel de midcareer als ervaren autonome makers. In samenwerking met Cultuur en Ondernemen ontwikkelt Theaterzaken een opleidingstraject voor jonge zakelijke leiders. De aangevraagde kunstenplansubsidie is bedoeld voor de gezamenlijke ambities van Theaterzaken, Het Volksoperahuis, YoungGangsters en Rudolphi Producties. Via Theaterzaken Amsterdam komt een deel van de aangevraagde subsidie direct bij de afzonderlijke gezelschappen terecht. Theaterzaken Amsterdam brengt vervolgens per gezelschap een gespecificeerd bedrag in rekening voor de Amsterdamse activiteiten.

Theaterzaken Amsterdam werd in de periode 2013-2016 ondersteund binnen het Kunstenplan van de Gemeente Amsterdam met € 112.880 per jaar. In het kader van het Kunstenplan 2017-2020 vraagt Theaterzaken een subsidiebedrag van € 225.000 per jaar.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als zwak. Theaterzaken Amsterdam verbindt Volksoperahuis, Rudolphi Producties en per 1 januari 2017 YoungGangsters, dat de plaats van Theatergroep Carver binnen Theaterzaken Amsterdam inneemt. De commissie vindt dat Theaterzaken in haar visie niet artistiek-inhoudelijk heeft uiteengezet hoe het ten opzichte van de ‘som der delen’ van de afzonderlijke gezelschappen en makers van meerwaarde is. Theaterzaken geeft in de plannen aan zowel activiteiten te ontwikkelen waarin ze de overeenkomsten en de verbinding willen benadrukken, als activiteiten die zich op het publiek van elk afzonderlijk gezelschap richten. Met de gemeenschappelijke activiteiten wil Theaterzaken volgens het ondernemingsplan expliciet de verbindende kracht van hun theater tonen. Met de individuele activiteiten bieden ze een verbredende en verdiepende context aan de afzonderlijke voorstellingen. Het is voor de commissie echter onhelder hoe de aanvrager de keuze voor de afzonderlijke gezelschappen heeft bepaald en hoe de beoogde samenhang in de programmering en verbinding wordt gerealiseerd. De voorstellingen van Het Volksoperahuis, YoungGangsters en de Makers van Rudolphi Producties kennen ieder hun eigen graad van vakmanschap. De commissie vindt echter dat niet overtuigend is beschreven hoe Theaterzaken bijdraagt aan de artistiek-inhoudelijke positionering of ontwikkeling van de afzonderlijke gezelschappen. Wat de verschillende gezelschappen hebben laten zien in de afgelopen periode is wisselend van kwaliteit en zeggingskracht. Ook zitten de gezelschappen ieder in een andere fase van (artistiek-inhoudelijke) ontwikkeling. De commissie vindt de artistieke visie van Young Gangsters en het Volksoperahuis het meest helder en onderscheidend, al tekent de commissie aan dat Young Gangsters nog weinig zichtbaar is geweest in de afgelopen periode. De bindende factor die Theaterzaken wil spelen om de samenhang binnen het samenwerkingsverband te tonen, blijkt echter onvoldoende uit de plannen. De randprogrammering van Theaterzaken, die voor verdieping moet zorgen rondom de verschillende producties, is weinig uitgewerkt en mist een overkoepelende artistiek-inhoudelijke onderbouwing. Het programma Het Debuut is als concept gericht op talentontwikkeling interessant, omdat het net afgestudeerd talent een podium biedt, maar de programmering ervan komt naar oordeel van de commissie niet vanuit duidelijke selectiecriteria tot stand, waardoor het te willekeurig oogt. Ook wordt het de commissie niet duidelijk of Het Debuut een bijdrage levert aan talentontwikkeling van vooral Amsterdamse makers, omdat uit afgelopen jaren bleek dat de makers ook landelijk geselecteerd werden. De commissie krijgt uit de plannen geen duidelijk beeld van de positie die Theaterzaken inneemt binnen de sector. De commissie vindt ook het artistiek-inhoudelijke profiel te onscherp in de plannen geformuleerd.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als ruim voldoende. De constructie die Theaterzaken heeft gekozen, zorgt volgens de commissie niet voor een helder artistiek-inhoudelijk profiel, maar is wel begrijpelijk uit meer zakelijke overwegingen door de mogelijkheden van kostenverlaging in bijvoorbeeld bundeling van taken en gezamenlijke acquisitie. Theaterzaken kent een stabiele bedrijfsvoering, waarbij ook kosten-reducerend gewerkt kan worden. De begroting oogt haalbaar. De betrokken gezelschappen betalen naar rato van grootte aan de backoffice en er wordt ten behoeve van alle gezelschappen een investering gepleegd in bijvoorbeeld pr en verkoop. Dit is een ondernemende wijze van het faciliteren van de gezelschappen, waarmee Theaterzaken richting de podia een sterkere onderhandelingspositie heeft dan de gezelschappen afzonderlijk zouden hebben. Theaterzaken laat hier een ondernemende houding zien, resulterend in een percentage eigen inkomsten van 36%. De commissie vindt de mix van inkomsten echter niet bijzonder ondernemend. Van aanvragers wordt een realistische mix van inkomstenbronnen verwacht. Het aandeel subsidies van de totale baten dat Theaterzaken begroot is echter hoog, de begrote publieke subsidies, inclusief de gevraagde Kunstenplansubsidie is 64%.  Dat de afzonderlijke gezelschappen daarnaast ook een afhankelijkheid kennen van (meerjarige) subsidies bij het Fonds Podiumkunsten vindt de adviescommissie een dubbel risico. Tevens zijn er geen enkele sponsorinkomsten in de begroting opgenomen. Zeker gezien het feit dat Theaterzaken in het plan aangeeft dat per 2017 een nieuwe sponsorcampagne wordt gelanceerd, had de commissie hiervan ook de verwachte opbrengsten in de begroting opgenomen willen zien. De commissie krijgt nu geen beeld van wat deze inspanning in zakelijk opzicht moet opleveren, noch zicht op de ambitie en urgentie die met de sponsorcampagne gepaard gaat.  

De financiële positie van de afzonderlijke gezelschappen, waarvoor hier een aanvraag is ingediend, is mede door de grote afhankelijkheid van subsidies, een risico voor de totale constructie.

Van aanvragers wordt een visie op het omgaan met risico’s verwacht in de komende periode. De opmerking dat Theaterzaken ingeval van tegenvallende resultaten in samenspraak met de gezelschappen aangepaste plannen maakt, is voor de commissie onvoldoende concreet. De commissie vindt dat Theaterzaken explicieter had moeten zijn over welke maatregelen worden getroffen als de beoogde inkomsten niet worden behaald en waar in dat geval bezuiniging te behalen valt. Dit geldt temeer omdat van één van de gezelschappen, YoungGangsters, onvoldoende kan worden geboogd op resultaten uit het verleden.

De aanvrager werkt met een Raad van Toezicht en hanteert de Governance Code Cultuur. Er is echter geen visie geformuleerd op de culturele diversiteit van bestuur en personeel.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als goed. Theaterzaken heeft een duidelijke visie op publiek geformuleerd. Uit die visie spreekt duidelijk de meerwaarde van de organisatie voor de aangesloten gezelschappen met betrekking tot publieksbereik en publieksopbouw. Het Volksoperahuis, Rudolphi Producties en YoungGangsters brengen ieder hun eigen publiek mee. Door elk gezelschap wordt een andere doelgroep bediend. Het bereik van Theaterzaken is groot en heel divers in leeftijd en culturele achtergrond. De aandacht voor culturele diversiteit ziet de commissie in de verschillende voorstellingen terug. De samenwerkingen die Theaterzaken aangaat, met name met Bellevue, zijn in publieksopzicht slim gekozen. De randprogrammering kan daarbij voor verdieping zorgen, waarmee zowel bestaand publiek duurzaam wordt betrokken als nieuw publiek kan worden bereikt, al vindt de commissie de plannen hiervoor nog wat mager uitgewerkt. Theaterzaken heeft met Theaterzaken Via Rudolphi, dat de publiciteit, marketing, en acquisitie doet, een vakkundige en professionele backoffice. Er is een groot aantal marketinginstrumenten voorhanden, waarmee de diverse publieksgroepen specifiek worden aangesproken met gerichte promotie. Het voornemen om meer samenwerking te zoeken met marketingmedewerkers van theaters is vanwege de sterke onderhandelingspositie van Theaterzaken Via Rudolphi, naar het oordeel van de commissie, geloofwaardig.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding met de stad als voldoende. De mate van verbinding met stedelijke vraagstukken is afhankelijk van de thematiek van de voorstellingen van de betrokken gezelschappen. De beschreven plannen geven daar nog niet heel uitgewerkt zicht op. Duidelijk is dat inhoudelijk samengewerkt wordt met een aantal culturele organisaties ten behoeve van programma’s van Theaterzaken en er is veel contact met diverse speelplekken in de stad. In de plannen ziet de commissie niet terug hoe Theaterzaken in bredere zin, buiten de context van de producties, verbindingen wil maken in de Amsterdamse cultuursector. Zeker gezien het feit dat Theaterzaken een rol wil spelen in het verstevigen van de positie van gezelschappen, had de commissie hierop meer visie verwacht.

De commissie beoordeelt de spreiding als voldoende. Theaterzaken realiseert het grootste aandeel activiteiten en behaalt het grootste aandeel publiek in stadsdelen Centrum en Zuid. Daarnaast zijn de activiteiten van Theaterzaken te zien in de andere stadsdelen, behalve in stadsdeel Oost. Hiermee levert de organisatie voldoende een bijdrage aan de stedelijke spreiding van het cultuuraanbod en het publieksbereik daarvan.

Conclusie

De commissie heeft de artistieke kwaliteit van de plannen voor 2017-2020 van Theaterzaken als zwak beoordeeld. Omdat deze constructie van Theaterzaken Amsterdam met de gezelschappen Volksoperahuis, Rudolphi Producties pas per 1 januari 2017 ook YoungGangsters verbindt, kan ook nog geen vertrouwen komen uit een trackrecord.

Tevens verwacht de commissie van Theaterzaken Amsterdam meer inspanning om andere inkomstenbronnen dan subsidies aan te boren.

De commissie adviseert Theaterzaken Amsterdam hierom gedeeltelijk te honoreren op het huidige jaarlijkse subsidieniveau van het Kunstenplan 2013-2016 met een subsidiebedrag van € 112.880 per jaar. De commissie adviseert tevens de artistieke ontwikkeling van de afzonderlijke delen en het geheel nauwkeurig te monitoren, en gedurende de kunstenplanperiode oog te houden voor de ontwikkeling in de mix van inkomsten.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Theater.