Zinaplatform

Inleiding

Zinaplatform (Zina) rekent het tot haar opdracht om door middel van de verbeelding maatschappelijk-theatrale beweging te veroorzaken. In de afgelopen jaren heeft de organisatie, met o.a. de WijkSafari’s en de Oversteek, het theater uit het centrum bewogen naar de buitenwijken en de mensen uit de buitenwijken bewogen naar het theater in het centrum. Daarbij werd onder meer gebruik gemaakt van de zogenoemde Adoptiemethode, waarin kunstenaars zich intensief verbinden aan bewoners. Zina is naar eigen zeggen doorgedrongen in de haarvaten van het maatschappelijke en persoonlijke leven in Amsterdam. Hoewel Zina inmiddels ook internationaal actief is, wordt een eerste experiment altijd uitgevoerd in Amsterdam. Ook de verdieping vindt hier plaats en een groot project wordt hier als eerste gebracht. Zina kent veel inhoudelijk gemotiveerde samenwerkingsverbanden: van culturele partners, waarvan Female Economy een zeer belangrijke is, tot maatschappelijke partners. Deze relaties komen voort uit de inhoud, maar zorgen tegelijkertijd voor draagvlak en zichtbaarheid. In 2017-2020 worden deze samenwerkingsverbanden onder de noemer ‘coöperatief ondernemerschap’ verder uitgebouwd. Met maatschappelijke partners en fondsen worden afspraken gemaakt voor een langere termijn, en in thematische clusters.

In de periode 2017-2020 wordt de methode van Adoptie ingezet om te komen tot nieuwe theatrale ontmoetingen in de publieke ruimte. Mensen, gebouwen en plekken worden zoveel mogelijk ontdaan van bestaande rollen en functies, een ruimte wordt afgebakend waarbinnen scheidingen worden opgeheven, zodat wezenlijke ontmoetingen kunnen ontstaan. De methodiek wordt overgedragen aan anderen: gemeente, woningbouwverenigingen, welzijnsorganisaties en scholen. Het grootste project dat Zina in deze periode wil realiseren is De Straat (2020). Vrijwel alle activiteiten in de komende jaren zijn bouwstenen voor dit ontwerp voor wonen en leven op het Zeeburgereiland, dat gezamenlijk met de bewoners tot stand komt.

In Baraka (2019-2020) wordt met een groep asielzoekers en publiek iedere week opnieuw op een andere plek een huis gebouwd, om het proces van het steeds opnieuw loslaten van een woonplek inzichtelijk te maken. In de performances Bivakkeren in Beleid en Logeren in Beleid (2017) adopteren Amsterdamse wijkbewoners ambtenaren en in Amsterdam adopteert haar Bohemiens (2017) laten studenten van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten zich adopteren door een bewoner of een instelling in de wijk. In het vervolg van De Oversteek (2018) bezoeken Alzheimer- en terminale patiënten de voorstelling Ik antwoord, dus ik besta van Johan Simons. In het wijkatelier in Slotermeer worden diverse activiteiten ontwikkeld, zoals de ZinaBios, de Ik ontmoet mij-training, debatten en voorleesmarathons. Er zal een documentaire gemaakt worden over de vrouwen die sinds vijf jaar het atelier bezoeken, met de titel Het paradijs ligt onder de voeten van de moeder (2017). In een coproductie met Podium Mozaïek, Open Lab (2018), worden zes biculturele stedelijke theatermakers uitgedaagd elkaar te bevragen op wat voor hen fundamentele waarden zijn en wanneer die waarden overgaan in extremiteit. Zina neemt de Wijkjury over van Female Economy en de organisatie is met dramalessen en andere activiteiten aanwezig op een aantal Amsterdamse scholen.

Zina is in de periode 2013-2016 opgenomen in het Kunstenplan van de gemeente Amsterdam voor een bedrag van € 249.730 per jaar. Zina vraagt in het kader van het Kunstenplan 2017-2020 een bijdrage van € 450.000 per jaar.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als zeer goed. Zina formuleert een heldere artistieke visie en biedt een helder kader voor de activiteiten. Het uitgangspunt is steeds de ontmoeting met de ander. Vanuit een artistiek ingevulde motivatie en de daaruit volgende werkwijze van de Adoptiemethode, is er een duidelijke samenhang tussen de activiteiten. De ontmoeting met de ander zorgt voor een herkenbaar artistiek-inhoudelijk profiel, met een programmering die zich onderscheidt van activiteiten van andere makers. Dit maakt Zina’s werk oorspronkelijk.

De commissie vindt dat zowel uit de plannen, als uit de Wijksafari’s die afgelopen periode zijn gerealiseerd, duidelijk voelbaar wordt dat het uitgangspunt waarachtig is. De zeggingskracht van de activiteiten is hierdoor ook groot. Het publiek komt daadwerkelijk in contact met andere gewoonten, gebruiken, culturen en wijken en krijgt daarbij een theaterervaring. Het krijgt nieuwe inzichten in anderen en de eigen stad. De activiteiten slaan zo goed aan, dat er interesse is van over de hele wereld. Naar mening van de commissie bestaat hierdoor het risico dat Zina overvraagd wordt en langlopende projecten onder druk komen te staan. De organisatie is zich hier blijkbaar goed van bewust; de inzet op langere samenwerkingsverbanden en langdurige projecten als De Straat kunnen hierop een antwoord vormen. Het soort theater dat Zina maakt en de achterliggende visie, hebben een sterk emancipatoir effect op verschillende bevolkingsgroepen. Toch wordt het artistieke en theatrale aspect daaraan nooit ondergeschikt gemaakt; hieruit blijkt ook groot vakmanschap.

De commissie constateert dat de artistieke leiding en de makers werken vanuit een groot engagement en een gedeeld uitgangspunt. De afgelopen periode leunde de organisatie nog sterk op de initiatiefnemers, maar de commissie ziet dat Adelheid Roosen een goede kern jonge mensen om zich heen heeft verzameld. De komende periode ligt de nadruk ook op de overdracht van methodiek en op talentontwikkeling. Dit maakt het mogelijk dat de activiteiten zich verder verspreiden en niet meer alleen afhankelijk zijn van een vaste kern van makers. De commissie heeft daarmee vertrouwen in groei en continuïteit van Zina’s activiteiten.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als voldoende. Zina heeft een gezonde bedrijfsvoering die, naar het oordeel van de commissie, voldoende basis geeft om de voorgenomen programmering te realiseren en het beoogde publiek te bereiken. Wel zijn de personele lasten erg hoog in relatie tot het aantal activiteiten. De projecten zijn arbeidsintensief en lopen over een langere periode. De kosten per productie en het beoogde publieksbereik zijn onvoldoende inzichtelijk gemaakt. Hierdoor kan de commissie niet goed beoordelen of de personeelslasten in verhouding staan tot het publieksbereik en de voorgenomen activiteiten.

Een andere oorzaak voor de hoge begroting is de grote hoeveelheid aan activiteiten. In het ondernemingsplan wordt onvoldoende ingegaan op de noodzaak van deze hoeveelheid. De commissie is van mening dat scherpere keuzes in het grote aantal activiteiten leiden tot een beter haalbare begroting dan nu het geval is. Daarnaast plaatst de commissie kanttekeningen bij de mix van inkomstenbronnen. Het doelpercentage eigen inkomsten is goed en Zina is actief op zoek naar middelen uit verschillende bronnen. Toch leunt de organisatie zwaar op subsidie van het Kunstenplan. De beoogde middelen uit stadsdelen en uit het Kunstenplan bedragen in totaal bijna de helft van de baten. Dit maakt de organisatie kwetsbaar. Er wordt geen concrete visie gegeven op het omgaan met de risico's die dit met zich meebrengt.

Het bestuur is op orde. De organisatie past de Governance Code Cultuur toe en heeft een concrete visie en een duidelijk zichtbare aanpak betreffende de diversiteit van het personeelsbestand en het bestuur.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als zeer goed. Zina heeft een heldere visie op publiek en investeert in de duurzame opbouw. Onderdeel van deze visie is dat niet in doelgroepen wordt gedacht. Iedereen is potentieel publiek van Zina, en komt het publiek niet naar Zina toe, dan zoekt Zina het actief op. Zina is heel zichtbaar in de wijk waar het neerstrijkt. Buurtbewoners worden in een langdurig Adoptieproces betrokken en dit zorgt ervoor dat anderen nieuwsgierig worden. De marketing is een geïntegreerd onderdeel van de activiteiten en de werkwijze. Zina is daarin innovatief. De manier van werken maakt dat de activiteiten bij alle bewoners aanslaan; gerichte campagnes geven ruchtbaarheid aan de activiteiten buiten de wijken. Op creatieve wijze zoekt Zina naar manieren om publiciteit te genereren, waarbij de artistieke en maatschappelijke inhoud van de activiteit leidend zijn. Hierdoor bereikt Zina een publiek dat nauwelijks door andere Amsterdamse culturele instellingen bereikt wordt, zeer divers in sociale en culturele achtergrond. De bijdrage die Zina levert aan het bereiken van een cultureel divers samengesteld publiek in de stad is groot.

Voor veel van de activiteiten geldt dat de vorm en het effect van de ontmoeting zich niet leent voor een grootschalig publieksbereik. De activiteiten zijn vaak in korte tijd uitverkocht en slechts toegankelijk voor een beperkte groep. Daar staat tegenover dat activiteiten op langere termijn goed beklijven. De reikwijdte van de voorstellingen in de wijken gaat verder dan alleen het directe publiek. Het zorgt ook voor coalities tussen bewoners en allerlei maatschappelijke en commerciële organisaties. Daarmee is het maatschappelijk effect van Zina’s activiteiten groot.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding met de stad als goed. Zina legt verband met stedelijke vraagstukken door de ontmoeting tussen inwoners van de stad te stimuleren, waarbij actief de wijken wordt ingetrokken. De activiteiten komen in nauw contact met de bewoners tot stand. Daarnaast is er sprake van intensieve inhoudelijke samenwerking met andere culturele en maatschappelijke instellingen in Amsterdam.

De commissie beoordeelt de spreiding als goed. De activiteiten van Zina vinden plaats in diverse delen van de stad, waar Zina ook langdurig in de wijken aanwezig is. Daarnaast wordt het publiek in het stadscentrum ook actief naar de wijken getrokken om de activiteiten te zien en de voor hen onbekende stadsdelen beter te leren kennen. Hiermee draagt de organisatie goed bij aan de stedelijke spreiding van het cultuuraanbod en het publieksbereik daarvan.

Conclusie

De commissie vindt het grotere aandeel in activiteiten, ten opzichte van voorgaande periode, een risico voor de haalbaarheid van de begroting. De commissie apprecieert evenwel het feit dat Zina, ten opzichte van voorgaande periode, investeert in verduurzaming en overdracht van de werkwijze en doorontwikkeling van de activiteiten. Daarom adviseert de commissie de aanvraag van Zinaplatform gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 315.000 per jaar.