Granate

Inleiding

Stichting Granate richt zich op het creëren van kansen voor dichters en filmmakers met een niet-Nederlandse achtergrond, waaronder (voormalige) vluchtelingen. De organisatie wil zo de culturele diversiteit in de Nederlandse film en literatuur bevorderen. Granate organiseerde hiertoe de afgelopen jaren meerdere edities van Duizendenéén Film & Poëzie; een multidisciplinair minifestival dat in totaal 160 dichters, schrijvers, filmmakers en andere performers een podium gaf. Daarnaast organiseert Granate vanaf 2016 jaarlijks de Granate Poëziewedstrijd voor jongeren tussen dertien en achttien jaar. Voorafgaand aan iedere wedstrijd krijgen de jongeren twee workshops film & poëzie.

De artistiek-inhoudelijke ambities voor de komende twee jaar rusten op drie pijlers. Stichting Granate wil het aantal podia waarop zij actief is, uitbreiden en vernieuwen met de organisatie van Poëzie op de Stoep. In dit project worden stoepen van Amsterdam door een kalligraaf versierd met korte gedichten. Verder wil de organisatie een stap verder gaan in het bevorderen van cross-overs tussen verschillende stijlen en genres. Daartoe wil stichting Granate 1001 Gezichten gaan maken, een tv-programma van 20 minuten dat uitgezonden wordt op SALTO. Filmmakers met een niet-Nederlandse achtergrond maken voor dit programma portretten van dichters met een niet-Nederlandse achtergrond. Ten derde wil Granate de komende periode de versnippering van de programmering verminderen door in plaats van meerdere kleine evenementen jaarlijks één groot eendaags festival met verschillende onderdelen te organiseren; het Granate Festival. Het festival bestaat uit (combinaties van) filmvertoningen, poëzie-voordrachten en andere activiteiten.

In de komende periode wil Granate de zakelijke kwaliteit en het publieksbereik ontwikkelen.
Op zakelijk gebied heeft de organisatie twee doelstellingen. Granate wil haar inkomsten stabiliseren en verbreden door de opbrengsten van sponsoring en donaties te verhogen en eigen verdienmodellen te ontwikkelen. De tweede zakelijke doelstelling bestaat uit het vergroten van de beschikbaarheid van de directie, zodat die meer tijd krijgt voor Granate. Op het vlak van publieksbereik heeft de organisatie eveneens twee doelstellingen in de aanvraag opgenomen: Granate beoogt meer mensen te bereiken die nog weinig ervaring hebben met kunstenaars met een niet-Nederlandse achtergrond (10 % van het totale publiek in 2020). Hiernaast wil Granate meer betalend publiek realiseren (25% meer in 2020).

Stichting Granate vraagt aan het AFK voor de periode 2019-2020 een bijdrage van gemiddeld € 65.000 per jaar, waarvan € 22.749 per jaar voor ontwikkeling en € 42.251 voor de reguliere activiteiten. Voor het festival wordt niet aangevraagd.

Artistieke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als voldoende. De organisatie wordt geleid door een filmmaker en een dichter. Met hun kennis, talent en ervaring slagen zij erin op eigenzinnige en prikkelende wijze een verbinding te leggen tussen film en poëzie. Granate heeft daarbij een aansprekende en onderscheidende vorm gevonden van verdiepende bijeenkomsten met relevante thema's. Bezoekers geven aan de combinatie van film en poëzie krachtig te vinden, en ook voor makers en andere instellingen in de stad heeft Granate zeggingskracht. Granate is succesvol in het aantrekken van nieuwe makers. In plaats van passief af te wachten tot talent zelf de weg vindt, gaat Granate er actief naar op zoek. Dat maakt Granate toegankelijk en laagdrempelig, een belangrijke eigenschap in het licht van haar missie.

De programmering kwam de afgelopen jaren met voldoende vakmanschap tot stand. Granate weet een interessante mix van filmmakers, dichters en performers bijeen te brengen. Hoewel de artistiek-inhoudelijke kwaliteit van de betrokken dichters, filmmakers en performers schommelt, heeft de commissie waardering voor het feit dat Granate er in slaagt het beste uit de deelnemers te halen. Dit sluit aan bij de doelstelling om kansen te creëren voor vaak nog onbekende dichters en filmmakers. De organisatie wordt steeds vaker geraadpleegd door andere culturele instellingen die bezig zijn met het vergroten van de culturele diversiteit in hun publieksbereik en organisatie. Hieruit blijkt dat het vakmanschap van Granate ook door anderen wordt gezien en benut.

Granate geeft in de aanvraag aan haar huidige activiteiten te willen samenbrengen in één festival. Hoewel voor het festival geen bijdrage wordt gevraagd, is de commissie van mening dat deze activiteit niet los gezien kan worden van de artistieke kwaliteit van Granate. Het festival vormt immers de kern van wat Granate artistiek-inhoudelijk wil gaan doen de komende jaren. De bundeling van activiteiten in het Granate Film & Poëzie Festival en de voornemens om met 1001 Gezichten en Poëzie op de Stoep twee nieuwe producties te lanceren, betekenen een substantiële koerswijziging van Granate in artistiek-inhoudelijke zin. Vandaar dat de commissie deze onderdelen meeweegt in de beoordeling bij dit criterium.

De commissie is positief over de losse activiteiten - Reading Gilgamesh, Vrijheidsmaaltijd, Speak Up (vroeger Oost Best) en Yalda - zoals Granate die tot dusver uitvoert. Deze hebben een duidelijke signatuur. De commissie stelt echter vraagtekens bij de samenvoeging van de losse activiteiten tot één eendaags festival. De bestaande vorm van mini-festivals vindt de commissie juist onderscheidend. In de nieuwe opzet gaat Granate concurreren met vele andere multidisciplinaire festivals. Verder vindt de commissie een gemis dat Granate geen artistiek-inhoudelijke redenen aanvoert voor het samenvoegen van de mini-festivals tot één festival. De argumentatie is met name praktisch: Granate denkt logistieke winst te behalen als zij niet langer meerdere kleine activiteiten hoeft te organiseren. De commissie is daarnaast niet enthousiast over de samenvoeging, door het ontbreken van een artistiek-inhoudelijke visie in de opzet van het nieuwe festival. Zo is de programmering niet overtuigend uitgewerkt. De commissie mist een heldere programmeringslijn en een overkoepelend artistiek concept. Granate sluit in 2019 met het festival weliswaar aan bij het thema van de Boekenweek, de moeder de vrouw, maar werkt het thema niet uit. Onduidelijk is waarom dit thema belangrijk is om als uitgangspunt voor het festival te nemen en wat Granate uit het onderwerp wil halen. Voor 2020 wordt geen thema genoemd. Het festival wordt naar mening van de commissie nu te zeer een samenvoeging van de bestaande activiteiten in plaats van een coherent festival waarin de afzonderlijke onderdelen met elkaar samenhangen. Hiermee is de commissie niet overtuigd van de zeggingskracht van het te realiseren festival.

Ook bij de activiteiten 1001 gezichten en Gedichten op de stoep mist de commissie overtuigende artistiek-inhoudelijke keuzes. De vorm van de activiteiten wordt benoemd, maar artistiek-inhoudelijke onderbouwing en thematische keuzes ontbreken. De commissie begrijpt dat het project Poëzie op de Stoep passend is bij Granate vanwege het laagdrempelige uitgangspunt. Artistiek-inhoudelijk overtuigt het echter niet: de selectie van deelnemende dichters is vooral door een praktische keuze als locatie gedreven. Een te betrekken dichter dient bij voorkeur in het stadsdeel te wonen waar de kalligrafie wordt aangebracht. Daarnaast ontbreken namen van makers en te interviewen personen in de beschrijving van 1001 gezichten, waarmee de commissie geen zicht krijgt op kwaliteit en zeggingskracht van het te verwachten eindresultaat.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als zwak. De organisatie bestaat uit een klein team van een directeur en twee redacteuren dat op freelance basis verbonden is aan Granate. Daarnaast zijn er vrijwilligers, stagiaires en freelancers die per project worden ingehuurd. De commissie leest in de aanvraag dat in het verleden veel werd gevraagd van medewerkers omdat zij hun inzet voor Granate combineren met een reguliere baan. De commissie constateert daarom dat de organisatie minimaal was toegerust om de programmering te realiseren en het beoogde publiek te bereiken. De commissie is van mening dat de organisatie onvoldoende is toegerust om de toekomstige plannen uit te voeren: het samenbrengen van de huidige activiteiten in één festival, het realiseren van de twee nieuwe activiteiten en het realiseren van de ontwikkeldoelstellingen. De commissie constateert dat het activiteitenniveau met de nieuwe uitingen van Poëzie op de Stoep en 1001 Gezichten aanzienlijk toeneemt ten opzichte van de bestaande situatie: naast het eendaagse festival (voorheen vier activiteiten verspreid door het jaar) worden de komende twee jaar nog gemiddeld circa 24 uitingen van Poëzie op de Stoep en gemiddeld circa 10 uitingen van 1001 Gezichten extra per jaar gerealiseerd. Hoewel de aanvraag voorziet in uitbreiding van inzet van de directeur, is dit in de ogen van de commissie onvoldoende om de organisatie als geheel voldoende stevigheid te geven om de voorgenomen plannen te realiseren.

Granate geeft aan de Governance Code Cultuur toe te passen. De organisatie werkt met een raad van toezicht die expertise heeft in het licht van de missie van Granate. De commissie constateert echter dat de partner van de directeur deel uitmaakt van de raad van toezicht. Omdat dit de onafhankelijke positie van de raad van toezicht aantast, is dit niet in overeenstemming met de Governance Code Cultuur. Dit vindt de commissie een onwenselijke situatie.

De aangeleverde begroting is sluitend en er is een bescheiden weerstandsreserve. Het grootste gedeelte van de kostenstijging ten opzichte van 2017 komt voort uit kosten voor de ontwikkelinstrumenten en de twee nieuwe activiteiten, 1001 Gezichten en Poëzie op de Stoep. Deze kosten zijn voldoende inzichtelijk onderbouwd en verklaarbaar en passend bij de voorgenomen activiteiten. Voor de aankomende periode is iets meer dan een verdubbeling aan inkomsten voorzien. Ook de inkomsten uit kaartverkoop moeten in 2020 ongeveer verdubbeld zijn ten opzichte van 2017. Dat laatste acht de commissie weinig realistisch. Op basis van het weinig scherpe artistiek-inhoudelijke profiel van het festival vindt de commissie het niet aannemelijk dat de beoogde bezoekersinkomsten haalbaar zijn. Ook lijkt Granate er geen rekening mee te houden dat in de betalende bezoekersaantallen van de huidige activiteiten een overlap zit. Het is daarom realistisch om te verwachten dat het samenvoegen van de activiteiten minder publieksinkomsten oplevert.

Granate voldoet aan de AFK-norm van 25% eigen inkomsten. De commissie vindt de inkomstenmix als geheel echter niet evenwichtig. Voor de komende jaren is er een groei in inkomsten van private fondsen voorzien, maar de commissie mist ondernemerschap in de inkomstenmix. Naar mening van de commissie leent bijvoorbeeld het project Poëzie op de Stoep zich goed voor (in natura) sponsoring door bedrijven. Granate geeft wel aan dat uit de projecten mogelijk in de toekomst nieuwe verdienmodellen en kansen voor sponsoring voort kunnen komen, maar in de begroting ziet de commissie deze inkomsten niet terug. Granate geeft aan er bewust voor gekozen te hebben om de inkomsten uit nieuwe verdienmodellen en sponsoring niet op te nemen in de begroting, omdat men eerst de vaardigheden wil ontwikkelen die nodig zijn om die alternatieve inkomstenbronnen aan te boren. Dit vindt de commissie getuigen van een te vrijblijvende aanpak. De realisatie van de nieuwe projecten is daardoor nu vrijwel geheel afhankelijk van de bijdrage van het AFK.

Granate merkt in de aanvraag de zakelijke kwaliteit als ontwikkeldoel aan. Daarom wordt binnen dit criterium tevens de kwaliteit van de ontwikkeling beoordeeld. De beginsituatie is helder beschreven. Granate reflecteert in een evaluatie op de eigen ontwikkeling in de afgelopen vijf jaar. De organisatie concludeert dat er een te grote afhankelijkheid van fondsen en projectsubsidies is en dat het de directeur ontbreekt aan tijd, kennis en netwerk om de eigen inkomsten te vergroten. De noodzaak is daarmee overtuigend beschreven en wordt onderschreven door de commissie.

Granate heeft als doel om een sponsor- en donateursstrategie te ontwikkelen. Het instrument om samen met een adviesbureau op basis van een quick boost traject en periodieke begeleiding een sponsor- en donateursstrategie te ontwikkelen vindt de commissie zinvol. Het in te huren bureau is deskundig, zodat het aannemelijk is dat er een bruikbare strategie gerealiseerd kan worden. Dit einddoel beoordeelt de commissie dan ook als realistisch.

Als tweede doel heeft Granate het ontwikkelen van eigen verdienmodellen. De organisatie wil als instrument een coach inschakelen om van de twee nieuwe activiteiten Poëzie op de Stoep en 1001 Gezichten verdienmodellen te maken. Hoewel nog niet bekend is wie de rol van coach gaat vervullen, is er een helder profiel opgenomen in het plan. De commissie is echter niet overtuigd van de aanpak van Granate. De voorgestelde activiteiten kosten meer geld dan dat ze op gaan leveren en dragen in die zin dus negatief bij aan het versterken van de verdiencapaciteit van Granate. Verder vindt de commissie dat uit de bestaande ideeën over mogelijke verdienmodellen weinig realisme spreekt. Zo denkt de commissie dat het niet realistisch is om te verwachten dat de reclameopbrengsten van het tv-programma substantieel zullen zijn op een kleine, ideële tv-zender als SALTO. Wellicht biedt 1001 Gezichten andere mogelijkheden voor digitale exploitatie en/of samenwerkingen met landelijke publieke omroepen. Dit wordt echter niet voldoende uitgewerkt of aannemelijk gemaakt. De aanvraag zet ook geen specifieke planning uiteen voor het uitwerken van het format, de pitches, synopsissen en/of treatments. Ook wordt niet uitgeweid over de mogelijkheden van samenwerking met deskundigen uit de audiovisuele sector. De commissie is kortom niet overtuigd van het realisme om op basis van de genoemde twee activiteiten verdienmodellen te ontwikkelen die substantiële impact hebben op de exploitatie als geheel, ook niet met de inzet van een coach.

Het derde doel van de zakelijke ontwikkeling is om de directeur van Granate in de gelegenheid te stellen verduurzaming van de organisatie mogelijk te maken. Een van de instrumenten is een maandelijkse financiële tegemoetkoming als beloning voor haar tijdsinvestering, in de verwachting dat zij dan meer tijd kan vrijmaken voor verduurzaming. De commissie is van mening dat in het plan overtuigend zakelijk inzicht ontbreekt om de organisatie werkelijk te kunnen versterken. De commissie mist een visie op de organisatie als geheel en op de manier waarop de overige twee leden van het artistieke team, de vrijwilligers en betrokken freelancers kunnen bijdragen aan het verstevigen van de organisatie. Dat de voorgestelde zakelijke ontwikkeling volledig op de schouders leunt van alleen de directeur maakt de bedrijfsvoering kwetsbaar en weinig duurzaam. Hierdoor is de commissie er niet van overtuigd dat het instrument voldoende passend is bij het beoogde einddoel.

Publieksbereik

De commissie beoordeelt het publieksbereik als zwak. De commissie ziet dat de afgelopen jaren het publiek is gegroeid, met meer dan een verdubbeling in 2017 ten opzichte van 2015. In 2017 tot 2018 waren vijf van de tien evenementen uitverkocht. De bezoekersaantallen de afgelopen jaren zijn absoluut gezien echter bescheiden. Dezelfde evenementen keerden jaarlijks terug waardoor Granate herkenbaarder is geworden. De website, die ook gebruikt wordt als platform om de dichters, filmmakers en performers onder de aandacht te brengen, is geprofessionaliseerd en laat een groeiend bezoekersaantal zien. Ook dit bereik acht de commissie in absolute zin echter bescheiden. Granate bedient een gemixt publiek waarvan bezoekers met een cultureel diverse achtergrond een natuurlijk aandeel uitmaken. Tevens is Granate actief en zichtbaar op social media. Het publieksbereik van de afgelopen jaren sluit aan op de gerealiseerde activiteiten. De aard, diversiteit en omvang van het bestaande bereik beoordeelt de commissie kortom als passend.

Voor de komende jaren wil Granate haar publieksbereik verbreden. De commissie vindt echter dat er geen sprake is van een heldere en overtuigende (marketing-)aanpak om de verschillende doelgroepen te bereiken. De marketingaanpak voldeed in de huidige situatie, maar de commissie meent dat deze onvoldoende is voor de toekomst. De aanvraag geeft alleen een duidelijk overzicht van de marketingmiddelen die ingezet worden om het bestaande, bescheiden publieksbereik te realiseren. Bestaande en beoogde doelgroepen zijn beschreven, maar te summier uitgewerkt. Dat vindt de commissie wel nodig met het oog op de gewenste uitbouw naar een breder publiek dat nog weinig ervaring heeft met kunstenaars met een niet-Nederlandse achtergrond. De nieuw in te zetten activiteiten, Poëzie op de Stoep en 1001 Gezichten, zijn mede bedoeld om de zichtbaarheid te vergroten en nieuw publiek te trekken. Ook deze activiteiten zijn echter niet ingebed in een concrete marketingstrategie. Hierdoor is de commissie niet overtuigd dat deze activiteiten effectief zullen zijn op het gebied van publieksbereik. De commissie ziet het als gemiste kans dat Granate op het gebied van marketing dan ook geen ontwikkelverzoek doet. Dat de aanvrager stelt aan de hand van eigen onderzoek een marketingcampagne samen te stellen onder begeleiding van een nieuw bestuurslid dat gespecialiseerd is in marketing. De commissie mist echter in de aanvraag een concreet plan van aanpak hiervoor. Dit beoordeelt de commissie als te vrijblijvend.

Granate merkt in de aanvraag het publieksbereik als ontwikkeldoel aan. Daarom wordt binnen dit criterium tevens de kwaliteit van de ontwikkeling beoordeeld. De beginsituatie is helder beschreven. De commissie leest in het plan de noodzaak om het bestaande publieksbereik te verbreden en meer betalend publiek aan te trekken en onderschrijft dit.

Granate wil het publiek verbreden door ook mensen te bereiken die nog weinig ervaring hebben met kunstenaars met een niet-Nederlandse achtergrond. Streefpercentage eind 2020 is 10% van het totale publiek. Tegelijkertijd constateert Granate dat er weinig bekend is over het publiek: een publieksonderzoek is daarom een prioriteit en een van de instrumenten. Het publieksonderzoek zal in de ogen van de commissie meer duidelijkheid geven over de kracht van het merk Granate. Er wordt in de aanvraag echter niet gereflecteerd op wat men met de resultaten gaat doen en welke plaats dit zou kunnen hebben in een eventueel marketingbeleid. Hierdoor constateert de commissie dat het instrument weliswaar passend is bij het beoogde einddoel maar dat de werkwijze om het einddoel te bereiken tekort schiet.

De aanvraag benoemt de projecten Poëzie op de Stoep en 1001 Gezichten tevens als instrument om meer publiek met Granate bekend te maken. Naast het feit dat dit reguliere activiteiten betreffen, gaat Granate er verder niet op in hoe de veelal toevallige passanten succesvol worden toe geleid naar de andere activiteiten van Granate waardoor daar het betalende publieksbereik zou kunnen toenemen, of hoe de activiteiten gaan leiden tot een grotere naamsbekendheid. De commissie constateert dat het ontbreekt aan een focus op wie de doelgroepen zijn en welk effect de acties teweeg moeten brengen. De commissie vindt dat Granate niet aannemelijk maakt dat de activiteiten ervoor zullen zorgen dat er breder publiek van niet-Nederlandse achtergrond bereikt wordt en dat de hoeveelheid betalend publiek wordt vergroot. De commissie beoordeelt de doelstelling om het bestaande publiek te verbreden en 25% meer betalende bezoekers te realiseren in dan ook als weinig realistisch.

Het samenwerken met tenminste twee grotere instellingen per jaar, om zo te leren van hun aanpak, vindt de commissie zonder meer nuttig. Daarnaast vindt de commissie het positief als Granate haar expertise inzet bij andere festivals.

Bijdrage aan de veelzijdigheid van het cultuuraanbod in de stad

De bijdrage aan de veelzijdigheid van het Amsterdamse cultuuraanbod beoordeelt de commissie als voldoende. De commissie constateert dat er in het Kunstenplan weinig organisaties zijn opgenomen die zich bezighouden met letteren en film. De invalshoek die Granate hanteert, een focus op kunstenaars en publiek met een cultureel diverse achtergrond, is daarbij van toegevoegde waarde. De commissie is echter onvoldoende overtuigd van zeggingskracht en onderscheidendheid van de nieuwe activiteiten.

Conclusie

Op grond van bovenstaande overwegingen adviseert de commissie de aanvraag van stichting Granate niet te honoreren.

De aanvraag van stichting Granate is beoordeeld binnen de adviescommissie Podiumkunsten & Letteren.