Imagine IC

Erfgoed
Aangevraagd: € 470.000
Toegekend: € 315.000

Inleiding

Imagine IC afficheert zich als een kennisplatform op het terrein van immaterieel erfgoed van actueel samenleven. Imagine IC wil bijdragen aan een inclusieve opvatting van erfgoed, geschiedenis, identiteit en toekomst. Daartoe ontwikkelt de instelling methoden voor participatief erfgoedwerk en het verzamelen van immaterieel erfgoed. Imagine IC streeft er tegelijkertijd naar dat steeds meer Amsterdammers een stem krijgen in het verzamelen van het erfgoed van de stad en dat immaterieel erfgoed integraal onderdeel wordt van de collectie Amsterdam. Met het oog daarop past men de eigen methoden toe in en vanuit de eigen standplaats in Amsterdam Zuidoost. Daar organiseert men tentoonstellingen en nevenactiviteiten die input leveren voor het verzamelen, verbeelden en bewaren van de verhalen van het dagelijks leven van nu. De focus ligt daarbij op jongeren. Die worden benaderd als kenners van de stad en curatoren van het veelvormige en veelsoortige erfgoed van hun tijd. In opdracht van het stadsdeel Zuidoost heeft Imagine IC daarnaast vanaf 2014 gewerkt aan het opbouwen van een buurtarchief, waarbij jong en oud betrokken is. Kernactiviteiten van de instelling zijn research en development, verzamelen en presenteren van immaterieel erfgoed, educatie en talentontwikkeling.

In de periode 2017-2020 wil Imagine IC zijn ontwikkel- en kennisfunctie uitbreiden door de capaciteit voor methodologisch werk te vergroten en het kernteam te verbinden met jong erfgoedtalent. Men zoekt actief naar samenwerking met onderzoekspartners in binnen- en buitenland. Zo kunnen de methoden die Imagine IC ontwikkelt zich ook verder in stad en land verspreiden. Ook op het gebied van het eigenlijke verzamelwerk wil men de capaciteit vergroten. Zo wil men meer mensen in de stad duurzaam betrekken bij het verzamelnetwerk. Met het oog daarop wil de instelling structureel samenwerken met het Tropenmuseum en het Amsterdam Museum. De bestaande partnerschappen met de OBA, het Stadsarchief, de Reinwardt Academie en Lijn 1102 (CBK Zuidoost en Bijlmerparktheater) worden verder uitgebouwd.

Imagine IC positioneert zichzelf enerzijds als research- & developmentplatform voor het erfgoedveld, anderzijds als archief, museum en debatcentrum in Zuidoost. De activiteiten van Imagine IC in de komende jaren vallen uiteen in verzamelveldwerk en methodologisch werk. Het veldwerk levert input voor de methodiekontwikkeling. De beoogde resultaten van het veldwerk bestaan behalve uit concrete collectie-items en exposities in de OBA, ook uit de betrokkenheid van buurtbewoners en scholieren bij het denken over en het verzamelen van erfgoed. Educatie is onderdeel van het veldwerk. Imagine IC wil halfjaarlijkse onderzoeksseminars organiseren in samenwerking met de Reinwardt Academie. Met het Tropenmuseum, het Stadsarchief, de OBA en het Amsterdam Museum wil Imagine IC een co-collectienetwerk vormen dat zoekt naar de balans tussen de belangen van beheer enerzijds en participatie anderzijds. Imagine IC wil de resultaten van zijn werk delen via publicaties, lessen en workshops. De Beeldbank vervult een belangrijke rol bij de ontsluiting van de collectie.

Imagine IC ontvangt in het kader van het Kunstenplan 2013-2016 een jaarlijkse subsidie van
€ 249.730. Daarnaast ontvangt de instelling structureel € 65.000 per jaar aan stadsdeelgelden van het stadsdeel Zuidoost. Voor de periode 2017-2020 vraagt men € 470.000 per jaar aan bij het AFK.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit van Imagine IC als ruim voldoende. Imagine IC heeft een geheel eigen en eigentijdse kijk op immaterieel erfgoed.

De commissie vindt het werk van deze instelling een belangrijke aanvulling op dat wat het Meertens Instituut en het Centrum voor Volkscultuur doen, omdat Imagine IC zich richt op het hedendaagse Nederland en nieuwe Nederlanders. De commissie vindt de visie van Imagine IC prikkelend en uitdagend, zowel voor de erfgoedsector als voor de participerende Amsterdammers. Het ondernemingsplan geeft ook blijk van een heldere visie op de rol en positie van Imagine IC zelf. Het plan maakt een duidelijk onderscheid tussen de R&D-rol en de rol van participatief verzamelaar. De eigenheid van de visie en de bijzondere positie van Imagine IC maakt de instelling in de ogen van de commissie tot een onderscheidende en waardevolle speler in de culturele keten. Tekenend is dat Imagine IC in veel van de bij het fonds ingediende erfgoedaanvragen als samenwerkingspartner wordt opgevoerd.

De commissie constateert dat Imagine IC methodologisch erg gefocust is op het organiseren van participatie en het opbouwen van wederkerige relaties met groepen in de samenleving en tussen samenleving en erfgoedveld. Op dat vlak is er veel vakmanschap aanwezig. Fundamentelere vragen over collectioneren en selecteren blijven echter onderbelicht: hoe komen de keuzes tot stand voor de groepen waarmee en de onderwerpen waarover men gaat verzamelen en hoe wordt omgegaan met de waardering, selectie en betekenisgeving van het materiaal dat via het verzamelveldwerk bijeengebracht wordt? De commissie vindt dat Imagine IC dergelijke vragen in het ondernemingsplan onvoldoende adresseert. Gezien de ambities die de instelling op methodologisch gebied heeft vindt de commissie dit een belangrijke tekortkoming. Dit vergt volgens de commissie een sterkere wetenschappelijke basis en meer sterkere relaties met het wetenschappelijke veld. De commissie vond de tentoonstellingen Panna en Akka’s en Let’s party dynamisch en fris ingericht en aansprekend en aanstekelijk voor deelnemers. Ook de zeggingskracht voor het erfgoedveld is groot, getuige het feit dat steeds meer erfgoedinstellingen de samenwerking met Imagine IC aangaan.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit van Imagine IC als ruim voldoende. De bedrijfsvoering van Imagine IC is gezond. De instelling opereert zorgvuldig en voorzichtig en is zich bewust van de kwetsbaarheid van de eigen financiële positie. Doordat de organisatie lean and mean is ingericht, is Imagine IC in staat om flexibel te opereren. De begroting voor de komende jaren is gericht op het realiseren van meer slagkracht door schaalvergroting. Daarbij refereert men aan de tussentijdse evaluatie van de Kunstraad uit 2015. De commissie is echter van mening dat personele uitbreiding de organisatie in zakelijk en financieel opzicht vooral kwetsbaarder zal maken.

De commissie onderschrijft de constatering van de Kunstraad dat het wenselijk is dat Imagine IC op een grotere schaal gaat opereren, maar is van mening dat dat ook, en beter, bewerkstelligd kan worden door meer en intensievere allianties met erfgoedinstellingen. De reeds ingezette samenwerkingen met het Tropenmuseum, Amsterdam Museum, OBA en Stadsarchief zijn in dat opzicht van groot belang. De commissie vindt de inkomstenmix van Imagine IC niet optimaal. Het aandeel van de gevraagde subsidie op het totaal van de inkomsten is erg hoog. Doordat Imagine IC zijn presentatietaken uitvoert in de gratis toegankelijke OBA, is het moeilijk om publieksinkomsten te verwerven. De verdiencapaciteit van de ontwikkeltaken was tot dusver gering. Nu de instelling zich heeft ontwikkeld tot een gewild samenwerkingspartner die toegevoegde waarde lijkt te hebben voor de erfgoedsector, acht de commissie het de moeite waard om te onderzoeken of ook langs die weg meer inkomsten gegenereerd kunnen worden.

De aanstaande verhuizing van Imagine IC kan financiële risico’s met zich meebrengen. Deze worden echter niet onderkend en geadresseerd. Er is geen Meerjarenonderhoudsplan en slechts een bescheiden reservering voor onderhoudskosten van de huisvesting.

Bestuur en toezicht van Imagine IC zijn op orde. De instelling heeft een cultureel divers samengesteld bestuur en personeelsbestand.

Publiek

De commissie beoordeelt Imagine IC als voldoende ten aanzien van het criterium publiek. De commissie constateert dat de participatieve werkwijze van Imagine IC aansprekend is en doelgroepen engageert die doorgaans weinig belangstelling voor en betrokkenheid bij erfgoed hebben. De commissie constateert ook dat publiek een lastig begrip is voor Imagine IC. Men maakt onderscheid tussen erfgoeddoeners (participanten in de wijken zoals buurtbewoners en schoolgroepen) en erfgoedwerkers (professionals en vrijwilligers in erfgoedinstellingen en de studenten van erfgoed- en andere opleidingen). Naar eigen zeggen bereikt Imagine IC niet zozeer een publiek met zijn programma, maar realiseert het een programma met het publiek. Het publiek in de klassieke zin van bezoekers van tentoonstellingen en activiteiten, is grotendeels nogal ongrijpbaar doordat de OBA fungeert als voornaamste presentatieplek. De commissie vindt het ondernemingsplan onvoldoende helder over de manier waarop de verschillende doelgroepen zich verhouden tot de doelstellingen die de organisatie op publieksgebied nastreeft. De commissie signaleert bijvoorbeeld dat er spanning zit tussen het microniveau van Zuidoost, waar het veldwerk van Imagine IC zich hoofdzakelijk afspeelt en het streven naar een bovenlokale impact van dat werk. Een duidelijke visie daarop ontbreekt.

Imagine IC heeft het voornemen om jaarlijks onderzoek te doen naar de duurzaamheid van zijn relaties en naar de naamsbekendheid. De commissie vindt dat een belangrijke stap om de instelling meer grip te laten krijgen op de ingewikkelde positie die zij inneemt ten opzichte van haar zeer uiteenlopende doelgroepen. Educatie en talentontwikkeling zitten in het hart van alles wat Imagine IC onderneemt en zijn van groot belang met het oog op de missie van de instelling en de waarde ervan voor de stad. De commissie is positief over deze activiteiten. De bijdrage van Imagine IC aan het bereik van een cultureel divers publiek in de stad is volgens de commissie groot. De hele benadering van Imagine IC is daarop gericht. Bovendien brengt men deze benadering in toenemende mate over op andere erfgoedinstellingen in de stad, die daardoor ook beter in staat zullen zijn om een divers publiek te trekken.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt Imagine IC als goed ten aanzien van het criterium verbinding. In zijn gerichtheid op de doelgroep van erfgoedwerkers onderhoudt Imagine IC relaties met een groot aantal erfgoedinstellingen in de stad. Deze instellingen zoeken Imagine IC ook zelf op om zich te laten voeden met nieuwe ideeën over participatief verzamelen en inclusiviteit. Naarmate de benadering van Imagine IC meer ingebed raakt in instellingen zoals het Amsterdam Museum, dringt zich wel de vraag op of en zo ja welke functie een afzonderlijke R&D instelling op dit gebied blijft houden. Reflectie op de positionering van Imagine IC vindt de commissie in de komende jaren dan ook geboden.

De commissie beoordeelt Imagine IC als goed ten aanzien van het criterium spreiding. Het museum opereert in en vanuit Zuidoost en draagt daardoor bij aan een goede spreiding van cultureel aanbod over de stad. Bovendien bereikt Imagine IC doelgroepen die andere instellingen tot dusver nauwelijks weten te bereiken.

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Imagine IC gedeeltelijk te honoreren.

Het door Imagine IC aangevraagde bedrag maakt een relatief groot deel uit van zijn totale inkomsten. Dat is te verklaren uit het feit dat Imagine IC een ontwikkelfunctie heeft en de verdiencapaciteit van deze functie tot dusver beperkt is. Omdat Imagine IC zijn publieksfunctie uitoefent in de OBA, is het heffen van entree voor tentoonstellingen niet mogelijk. De commissie constateert echter ook dat Imagine IC financieel kwetsbaar is en blijft. De beoogde uitbreiding van de organisatie zal die kwetsbaarheid alleen maar vergroten en is volgens de commissie daarom niet wenselijk. Juist de wendbaarheid van Imagine IC is een sterke kant die men moet koesteren. De commissie is van mening dat verregaande samenwerking de aangewezen manier is om de slagkracht en de impact van Imagine IC te vergroten, zijn verankering in het Amsterdamse veld te versterken en een inhoudelijke kwaliteitsslag te maken. De commissie denkt daarbij bijvoorbeeld aan het aanhaken bij een grotere organisatie als de Amsterdam Heritage Museums. Tegen deze achtergrond vindt de commissie het niet opportuun de grote stijging van het door Imagine IC aangevraagde bedrag te honoreren. Zij adviseert de subsidie te handhaven op het huidige niveau van € 250.000 per jaar.

Binnen de regeling vierjarige subsidie van het AFK kunnen wegvallende structurele stadsdeelbijdragen worden gecompenseerd, voor zover dit vierjarige middelen betreft en voor zover het betreffende stadsdeel de middelen overdraagt aan het AFK. In dit kader is voor Imagine IC jaarlijks € 65.000 beschikbaar aan middelen die stadsdeel Zuidoost overhevelt naar het AFK. Dit bedrag wordt opgeteld bij het door de commissie geadviseerde subsidiebedrag. De totale geadviseerde jaarlijkse bijdrage voor de komende periode, inclusief de structureel overgehevelde stadsdeelbijdrage, komt daarmee op € 315.000.