Stichting Unseen

Inleiding

Stichting Unseen realiseerde de afgelopen jaren de Unseen Photo Fair op het Westergasterrein en sinds 2015 het Unseen Festival in verschillende buurten in Amsterdam. Met de beurs en het festival wil de organisatie een internationale ontmoetingsplek en kopersmarkt bieden voor hedendaagse fotografie van jong talent en nieuw werk van gevestigde namen. Bezoekers kunnen fotografie beleven en kijken (tijdens het festival), kopen (op de beurs) en deelnemen aan een verdiepend randprogramma. Daarnaast is Unseen met diverse evenementen actief in het buitenland.

In het ontwikkelplan schrijft de organisatie dat ze de komende periode haar zakelijke kwaliteit wil versterken en haar publieksbereik wil vergroten. De organisatie wil meer financiële stabiliteit creëren. Daarnaast wil ze de hedendaagse fotografie toegankelijker presenteren voor een zo breed en divers mogelijk publiek, zowel lokaal als internationaal. De organisatie wil het festival beter positioneren ten opzichte van de beurs. De organisatie gaat verder op zoek naar manieren om het hele jaar door zichtbaar en actief te blijven. Ook wil zij de deelnemende kunstenaars en galeriehouders meer service en interactie bieden.

Om bovenstaande ontwikkeldoelen te bereiken wil Unseen meer partners (sponsoren en fondsen) aantrekken en langdurige partnerships realiseren. Daarnaast wil Unseen een online platform ontwikkelen om de combinatie van beurs en festival te versterken, wil ze bezoekersonderzoek doen, brainstorms en adviesbijeenkomsten organiseren, coaches inschakelen en Unseen als geheel meer positioneren als ideële activiteit en als onmisbare schakel in de keten van talentontwikkeling.

In het ondernemingsplan beschrijft Unseen dat ze komende jaren met haar beurs en festival de niche wil blijven bedienen in de markt van hedendaagse, internationale fotografie, met nadruk op jong talent. Daarbij kiest ze nadrukkelijk voor avontuur en voor kunstenaars die opereren in de voorhoede. Op het gebied van publieksbereik streeft de organisatie naar een toename van zowel het aantal nationale als het aantal internationale bezoekers.

Stichting Unseen vraagt aan het AFK een bijdrage van gemiddeld € 100.000 per jaar, waarvan € 35.000 per jaar voor de realisatie van het ontwikkelplan en € 65.000 per jaar voor de reguliere activiteiten.

Beoordeling ontwikkelplan

Beginsituatie, einddoel en noodzaak ontwikkeling

De commissie beoordeelt de beschrijving van de beginsituatie, het einddoel en de noodzaak tot ontwikkeling als voldoende.

De organisatie beschrijft in haar ontwikkelplan duidelijk haar beginsituatie en de spagaat waarin zij zich momenteel bevindt als het gaat om haar publieksbereik. De avontuurlijke opzet van het festival en de aandacht voor jong talent en nieuw werk maken Unseen aantrekkelijk voor een breed publiek, maar ondergraven tot op zekere hoogte de verkoopcijfers voor de galeries. Hiervoor wil de organisatie de komende periode een oplossing vinden. Momenteel richt Unseen zich op twee soorten publiek: (inter)nationaal en lokaal beurspubliek en lokaal/nationaal festivalpubliek. Beide groepen worden op verschillende manieren bediend. Unseen zoekt naar een levensvatbaarder exploitatie van deze opzet en wil ook de keuze voor een van beide doelgroepen onderzoeken. De noodzaak van de voorgestelde ontwikkelingen is daarmee volgens de commissie voldoende onderbouwd.

De organisatie lijkt scherper voor ogen te hebben waar ze met haar publieksbereik heen wil, dan hoe ze zich op zakelijk vlak kan versterken. Op zakelijk gebied mist de commissie in het ontwikkelplan een concrete bedrijfsmatige analyse van de huidige situatie. Het wordt niet duidelijk wat de onderneming nu eigenlijk typeert en voor welke zakelijke vragen zij staat; zij geeft voornamelijk een concrete omschrijving van de financiële noodzaak tot ontwikkeling. Het plan biedt weinig inzicht in de zakelijke sterktes en zwaktes.

Unseen maakt helder duidelijk waarvoor en bij welke stappen zij enkele coaches en adviseurs wil inzetten. Voor reflectie op de rol van het bestuur en de oorspronkelijke oprichters wil Unseen een juridisch adviseur benaderen. Voor versteviging van de internationale positie zoekt Unseen advies bij Manifesta en IDFA. Daarnaast wil Unseen brainstormsessies en adviesbijeenkomsten organiseren. Uitwerking van de profielen van de coaches/adviseurs had in de ogen van de commissie scherper gekund.

Instrumenten

De commissie beoordeelt de motivering voor in te zetten instrumenten als voldoende.

De instrumenten die Unseen noemt, bestaan naast het betrekken van diverse adviseurs, ook uit het inzetten van interactieve media en een digitaal platform en het organiseren van meer activiteiten gedurende het jaar. Daarnaast wil Unseen vaker publieksonderzoek uitvoeren. Unseen motiveert helder waarom voor deze instrumenten wordt gekozen. De beoogde advisering en reflectie lijken de commissie zinvolle investeringen in relatie tot de doelen.

Unseen presenteert weliswaar enkele goede werkwijzen, maar de commissie is niet volledig overtuigd van de meerwaarde van enkele van de genoemde instrumenten. Zo wil de organisatie meer activiteiten door het jaar heen gaan programmeren. De toegevoegde waarde van dit instrument ten aanzien van de doelstelling om de financiële positie te versterken, vindt de commissie te weinig onderbouwd. De commissie ziet bijvoorbeeld niet beschreven in het ontwikkelplan wat de meerkosten en meeropbrengsten van deze nieuwe activiteiten zijn.

Het uitbouwen van de bestaande online activiteiten tot een volwaardig platform kan in de ogen van de commissie op een positieve manier bijdragen aan de doelstelling om nieuw publiek te binden en om het huidige publiek door het jaar heen blijvend te bereiken. Het is een instrument dat bovendien overtuigend past bij het communicatiegerichte DNA van Unseen.

Realisme en omgevingsbewustzijn

De commissie beoordeelt het realisme en de blijk van omgevingsbewustzijn als goed.

Unseen geeft blijk van een goed zicht op de verschillende omgevingsfactoren, variërend van de wijk waar ze is gevestigd tot de omgeving van het internationale koperspubliek. De organisatie heeft de afgelopen jaren bewezen succesvol galeristen, fotografen, verzamelaars en fotografiepubliek te bedienen. Tegelijkertijd heeft Unseen oog voor de rol die fotografie kan spelen op buurtniveau, maar ook in de stad als geheel.

Het doel van Unseen om meer publiek te bereiken lijkt de commissie haalbaar met het oog op de beginsituatie en de gekozen instrumenten hiervoor. Op zakelijk gebied is de commissie van mening dat de haalbaarheid van het doel om meer financiële stabiliteit te genereren nog weinig concreet is onderbouwd. Instrumenten als de uitbreiding van de programmering en de ontwikkeling van een uitgebreider digitaal platform zijn in de ogen van de commissie juist keuzes die extra geld kosten. De commissie erkent dat publieksuitbreiding ook aan de inkomstenkant een positief effect kan hebben, maar ze ziet daar nog weinig tastbaars van terug in het ontwikkelplan.

Unseen laat zien in staat te zijn te reflecteren op de eigen organisatie en de in het verleden behaalde resultaten. Wel denkt de commissie dat een kritischer terugblik op met name de zakelijke kant een consistenter ontwikkelplan had kunnen opleveren.

Evaluatie en bestendiging van resultaten

De commissie beoordeelt de wijze van evaluatie en bestendiging van resultaten als voldoende.

Unseen wil de komende periode brainstormen met interessante partijen en stakeholders. Deze werkwijze paste ze tot nu toe al met succes toe. Dit biedt de commissie het vertrouwen dat het functioneren van de organisatie en haar activiteiten regelmatig zullen worden geëvalueerd. Op welke momenten de resultaten worden geëvalueerd, wordt niet benoemd in de aanvraag.

De resultaten van het ontwikkelingstraject worden de komende periode bestendigd door actief te sturen op het opbouwen en vastleggen van de kennis op de werkvloer. De organisatie vindt het belangrijk dat kennis en expertise niet vervliegen maar dat ze behouden blijven op langere termijn, ook bijvoorbeeld bij eventuele personeelswisselingen. Dit vindt de commissie een positief voornemen. Wel is de commissie van mening dat bestendiging van veel van de voorgestelde ontwikkelingen afhankelijk is van het zakelijk succes van de gekozen instrumenten. Zoals eerder gezegd heeft de commissie hier nog weinig zicht op, waarmee de bestendiging op langere termijn nog onzeker is.

Delen van resultaten

De commissie beoordeelt de bereidheid tot het delen van resultaten als voldoende.

Unseen zoekt naar mogelijkheden tot samenwerking, maar concretiseert deze nog niet. Zij formuleert wel het algemene voornemen om de resultaten van het traject te delen met andere organisaties of collega’s in de sector. De organisatie wil op internationale schaal functioneren als ‘learning lab’ voor jonge en ambitieuze professionals. Met hulp van een organisatiespecialist wil Unseen een exemplarisch model opstellen voor de culturele sector, waarin kennis en expertise centraal opgebouwd kunnen worden. Hoewel de commissie dit een ambitieus streven vindt, vindt zij het wel passen bij de voortrekkersrol die Unseen graag inneemt. Hoe dit te realiseren moet nog uitgewerkt worden.

Conclusie

Op basis van de beoordeling van de afzonderlijke criteria is de commissie van mening dat het ontwikkelplan van Stichting Unseen van (ten minste) voldoende kwaliteit is. Zij adviseert daarom ook het ondernemingsplan te beoordelen.

Beoordeling ondernemingsplan

Artistieke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als goed.

De commissie heeft bewondering voor wat Unseen in korte tijd heeft gerealiseerd en voor de naam die ze inmiddels met beurs en festival heeft opgebouwd binnen en buiten Amsterdam. Hoewel meer instellingen in Amsterdam fotografie van jonge kunstenaars presenteren, vindt de commissie Unseen onderscheidend in het feit dat ze als enige combinatie van beurs en festival in de stad jonge fotografen onder de aandacht weet te brengen bij een groot publiek, hun werk te koop aanbiedt en een relevant professioneel netwerk weet te interesseren.

De commissie heeft waardering voor het productioneel vakmanschap van beurs en festival; het geheel ademt professionaliteit in zowel inrichting, gastvrijheid als communicatie. De commissie is positief over de ruimte voor artistiek risico die Unseen wil bieden in haar programmering van de beurs. De commissie signaleert hierbij wel een spanningsveld. Ze constateert dat standhouders in de praktijk soms concessies doen aan dit uitgangspunt. Unseen probeert in haar selectieproces van galeries weliswaar de keuze en selectie van werken zo spannend en actueel mogelijk te maken, maar uiteindelijk bepalen de standhouders (galeries) welke werken te zien zijn op de beurs. Voor hen is verkoopbaarheid soms een belangrijker element dan artistiek risico. Dit is in de ogen van de commissie een punt van aandacht.

Naast de beurs organiseert Unseen sinds een paar jaar een festival. De commissie vond de editie 2016 sterk geprogrammeerd. Het festival bevond zich op interessante locaties in de Spaarndammerbuurt, zoals erfgoedlocaties, buurtwinkels en het Brediusbad. Met de tentoonstellingen werden actuele onderwerpen in de fotografie aangesneden. Daarnaast vond de commissie de gepresenteerde fotografie van hoge kwaliteit.

De zeggingskracht van Unseen beoordeelt de commissie als aanzienlijk. Beurs en festival spreken breed aan, van geïnteresseerde leek tot professionele verzamelaar. De specifieke rol van het festival kan in de ogen van de commissie wel scherper aangezet worden. De commissie vindt het een goed voornemen van de organisatie om de komende periode de positionering van het festival ten opzichte van de beurs te versterken. Unseen wil Amsterdammers vaker op onverwachte momenten in aanraking brengen met jonge kunstenaars en gebruikt hiervoor het festival. Dat vindt de commissie positief.

De commissie zet vraagtekens bij de keuzes om de festivalperiode te verlengen, de activiteiten door het jaar heen uit te breiden en een online platform in te richten. Unseen presenteert deze elementen met verve en energie, maar de commissie meent dat de organisatie er in deze fase van haar ontwikkeling meer bij gebaat is de bestaande formats van beurs en festival te consolideren en haar basis te verstevigen. Gezien het nog jonge, maar professionele trackrecord van Unseen acht de commissie de organisatie hiertoe de komende jaren in staat.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als voldoende.

Unseen wil haar ideële missie combineren met sterk ondernemerschap. De commissie heeft waardering voor het reeds aan de dag gelegde ondernemerschap in de afgelopen jaren en voor de gerealiseerde eigen inkomsten, vooral voor de publieks- en sponsorinkomsten. Ook heeft Unseen solide, toekomstbestendige relaties gelegd met stakeholders en partners. Er is verder een eigen vermogen opgebouwd dat in verhouding staat tot de omvang van de stichting. De bedrijfsvoering van de organisatie geeft voldoende basis om de voorgenomen programmering en het beoogde publiek de komende twee jaar te bereiken.

De commissie acht de begrote kosten als geheel redelijk realistisch. De kostenstijging van 12 procent die blijkt uit de jaarrekeningen van stichting en bv staat in verhouding tot de toename van het aantal voorgenomen activiteiten. Wel vraagt de commissie bij de organisatie aandacht voor de wijze van presenteren van de begrotingscijfers van de stichting. Zo worden sommige posten als beheerslasten opgevoerd terwijl deze tot de activiteitenlasten behoren.

Stichting Unseen heeft een sterke mix aan inkomstenbronnen. Het percentage begrote eigen inkomsten is hoog en past bij de aard van de activiteiten. In de afgelopen jaren liet de organisatie al in de praktijk zien een groot percentage aan eigen inkomsten te kunnen realiseren. Aan de werving van eigen inkomsten in de komende periode had de organisatie naar het oordeel van de commissie meer aandacht moeten besteden. De organisatie schrijft creatieve en strategische allianties te willen aangaan met bedrijfsleven, fondsen, overheden en particulieren, maar beschrijft hiervoor geen plan van aanpak. Ook vindt de commissie het een gemis dat op de begroting geen baten zijn opgenomen van de uitbreiding van het online platform en het festival. Het is de commissie daardoor niet duidelijk of de extra activiteiten ook extra inkomsten gaan genereren.

De organisatie past de Governance Code Cultuur toe. Ze werkt in het kader van de governance aan de ontvlechting met de bv. De commissie oordeelt hier positief over.

Publieksbereik

De commissie beoordeelt het publieksbereik als goed.

De commissie is positief over de aard en de omvang van het publieksbereik. Deze sluiten logisch aan bij de activiteiten. Festival en beurs kennen een breed en groot bereik. De organisatie doet daarnaast gedegen onderzoek naar het eigen publiek en heeft de omvang en samenstelling daarvan goed in beeld.

Unseen wil de komende periode een breed publiek bedienen, zowel nationaal als internationaal. De organisatie hanteert een zeer overtuigende (marketing)strategie voor het bereiken van de verschillende doelgroepen; dit is een van haar sterkste punten, waarmee ze zich enkele jaren geleden in één keer op de kaart zette. Die trend zet ze voort met zogeheten ‘stercuratoren’, free publicity in diverse media en bijvoorbeeld behind-the-scenes-videoproducties. Unseen ziet nog kansen en mogelijkheden tot groei van het publieksbereik, vooral voor het festival en de online activiteiten, en ambieert meer ‘dagjespubliek’ en buitenlandse bezoekers te trekken. Deze ambities lijken de commissie reëel.

Unseen beschrijft in de aanvraag dat een onderdeel van de toekomstige publieksbenadering is om ook een divers en internationaal publiek te bereiken. Het is de commissie niet duidelijk of hiermee ook publiek met een cultureel diverse achtergrond wordt bedoeld. Het live publiek is in de praktijk nog redelijk heterogeen.

Aansluiting ondernemingsplan op ontwikkelplan

De commissie beoordeelt de aansluiting van het ondernemersplan op het ontwikkelplan als voldoende.

Het ondernemingsplan maakt inzichtelijk hoe de instrumenten uit het ontwikkelplan bijdragen aan de doelstellingen van de organisatie en de versterking van de positionering in de stad. De komende jaren wil Unseen de plek zijn voor de laatste ontdekkingen in de fotografie, zich meer positioneren als ideële activiteit en zich als onmisbare schakel in de keten van talentontwikkeling bewijzen. De focus op de verdere profilering van het festival vindt de commissie in dat kader een passende keuze. De commissie acht de beoogde resultaten uit het ontwikkelplan voldoende realistisch in het licht van eerder behaalde resultaten. De commissie is er vooral kritisch op dat in het ontwikkelplan summier wordt ingegaan op de zakelijke effecten van enkele van de in te zetten instrumenten.

Bijdrage aan de veelzijdigheid van het cultuuraanbod van de stad

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de veelzijdigheid van het cultuuraanbod van de stad als voldoende.

De commissie constateert dat er naast Unseen veel vierjarig ondersteunde organisaties zijn in het Amsterdamse Kunstenplan die zich bezighouden met beeldende kunst. Echter, in vergelijking met deze andere organisaties onderscheidt Unseen zich door de combinatie van beurs en festival. Door het bieden van een beurs en een festival rondom ongeziene, vaak jongere kunstenaars op het gebied van fotografie biedt Unseen een mooie bijdrage aan de veelzijdigheid van het aanbod in de stad. Het platform is voor fotografen, galeristen, presentatie-instellingen, musea en algemeen publiek een belangrijk evenement op de jaarkalender van Amsterdam.

Conclusie

Op grond van bovenstaande overwegingen adviseert de commissie de aanvraag van Stichting Unseen volledig te honoreren voor een bedrag van gemiddeld € 100.000 per jaar.

Commissie en adviseurs

De aanvraag is behandeld door de commissie Visuele kunsten.