Stichting Ensemble Odyssee

Inleiding

Stichting Ensemble Odyssee is een barokensemble dat opereert in variërende bezettingen. Jonge musici voeren muziek uit van de periode 1600 tot 1750, op historische instrumenten. Het ensemble ziet zichzelf als het jongste lid van de oude-muziekbeweging, dat de principes van de pioniers en leermeesters hooghoudt maar ook een eigen identiteit nastreeft door zijn aanpak en interpretatie. Het ensemble beoogt met een combinatie van vakmanschap en oorspronkelijkheid een groot publiek te bereiken buiten de gebaande paden van veel oude-muziekprogrammering.

Behalve met de reguliere concertproducties (vier concerten met instrumentale kamer- en orkestmuziek, vocale en sacrale muziek) wil het ensemble zich de komende periode door middel van een aantal aanvullende activiteiten meer profileren in het Amsterdamse en Nederlandse muziekleven. In 2017 en 2018 beoogt Ensemble Odyssee zich verder te ontwikkelen op artistiek, zakelijk en marketingvlak. Artistiek gezien wil het ensemble de podiumpresentatie verbeteren en de samenwerking van de leden van het ensemble versterken. Het ensemble beoogt niet enkel een overtuigend artistiek en inhoudelijk plan te realiseren waarin de unieke programmering zich het best profileert, het wil ook effectief gebruikmaken van de diverse publiciteitskanalen om programma's en concerten te promoten. Om die reden zal het ensemble advies inwinnen van een professional op het gebied van marketing en communicatie. Op zakelijk terrein wordt een adviseur ingeschakeld om een toename van inkomsten te genereren door meer activiteiten, meer fondsenwerving en het stimuleren van de cd-verkoop en andere inkomsten. Ook voor het publieksbereik wordt beroep gedaan op een adviseur.

Het ensemble wil deze doelstellingen verwezenlijken door een workshop podiumpresentatie te volgen, het team te laten coachen en een professional erbij te halen op het vlak van marketing en communicatie.

Stichting Ensemble Odyssee vraagt aan het AFK een bijdrage van gemiddeld € 48.134,50 per jaar, waarvan € 5.125 per jaar voor de realisatie van het ontwikkelplan en € 43.009,50 per jaar voor de reguliere activiteiten.

Beoordeling ontwikkelplan

Beginsituatie, einddoel en noodzaak ontwikkeling

De commissie beoordeelt beschrijving van beginsituatie, het einddoel en de noodzaak ontwikkeling als voldoende.

De beginsituatie van de beoogde ontwikkeling wordt helder omschreven: Ensemble Odyssee heeft de afgelopen jaren veel ondernomen en gerealiseerd. Daar wordt in het ontwikkelplan op gereflecteerd. De organisatie spreekt in de eerste plaats over de behaalde successen; de commissie kan niet opmaken welke verbeterpunten het ensemble is tegengekomen, anders dan de ontwikkelpunten die worden aangestipt. Het voorliggende plan betreft (onder meer) een grote serie concerten in de komende periode en de gelijktijdige presentatie van een nieuwe cd. Het ensemble verwacht dat deze exposure zal leiden tot meer concerten in de toekomst. Daarop wil het zich met het ontwikkelplan artistiek, zakelijk en organisatorisch voorbereiden.

Het einddoel is volgens de commissie niet duidelijk en meetbaar omschreven. Het ensemble geeft aan in alle opzichten te willen leren en professionaliseren om goed voorbereid te zijn op de toekomst. Voor de organisatie is het daarbij belangrijk dat de meeste taken vervuld worden door het kernteam, ook in de toekomst, waarbij samenwerking op en naast het podium centraal staat. Daarin heeft het ensemble nog veel te leren; dat bepaalt in de ogen van de commissie de noodzaak voor de beoogde ontwikkeling. Met hulp van adviseurs (netwerkuitbreiding) en coaches (zakelijke leiding, podiumpresentatie en teamgeest) wil Ensemble Odyssee zijn doel bereiken. Het profiel van deze adviseurs is goed uitgewerkt en gemotiveerd; in enkele gevallen worden al specifieke namen genoemd.

Instrumenten

De commissie beoordeelt de motivering voor de in te zetten instrumenten als voldoende.

De organisatie geeft met een inzichtelijk schema aan welke instrumenten haar voor ogen staan. Op alle onderdelen wordt goed omschreven en toegelicht op welke manier het ensemble de beoogde doelen wil bereiken. De commissie is positief over de gezonde zelfkritische blik en de oplossingsgerichte instelling. Wel merkt ze op dat de kosten die voor de beoogde instrumenten opgevoerd worden, bescheiden zijn. De commissie vraagt zich af of deze wel realistisch zijn ingeschat en of het begrote budget volstaat om de benodigde expertise in te huren.

Verder constateert de commissie dat het ensemble het artistiek-inhoudelijke beleid bij het benoemen van de instrumenten buiten beschouwing laat, omdat er naar eigen zeggen voldoende kwaliteit in het artistieke team aanwezig is en dit extra expertise van buiten onnodig maakt. Om de beoogde zakelijke en publieksdoelstellingen te bereiken, zijn volgens de commissie de artistieke keuzes – naast podiumpresentatie en een betere samenwerking van de musici onderling – echter ook van invloed. Deze drie onderdelen zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Realisme en omgevingsbewustzijn

De commissie beoordeelt het realisme en de blijk van omgevingsbewustzijn als voldoende.

Het ontwikkelplan is gedetailleerd en realistisch. Ensemble Odyssee analyseert helder zijn kansen en bedreigingen en gaat daar volgens de commissie realistisch mee om. Het ensemble is zich bewust van het grote aanbod oude muziek, maar probeert daarin een eigen weg te vinden. In die zoektocht werkt het ensemble samen met kleinere Amsterdamse podia, waardoor het meer voet aan de grond krijgt, en spant het zich in voor een eigen, onderscheidende artistiek-inhoudelijke programmering. De organisatie constateert dat binding van topmusici aan het ensemble ook samenhangt met honorering; om die reden wil het die honorering ook verbeteren.

De commissie is echter ook kritisch over het omgevingsbewustzijn van het ensemble. Het ontwikkelplan besteedt uitsluitend aandacht aan de afzet- en afnamekant, zoals aan podia en programmeurs. Het publiek komt nauwelijks aan de orde, behalve waar het gaat om het beoogde bereik. De commissie mist in het plan aandacht voor de visie van het ensemble op het publiek en zijn omgang met dat publiek. Dat maakt het omgevingsbewustzijn in de ogen van de commissie beperkt.

Evaluatie en bestendiging van resultaten

De commissie beoordeelt de wijze van evaluatie en bestendiging van resultaten als goed.

Ensemble Odyssee geeft in een overzichtelijk schema aan op welke manier het ensemble het voorgenomen traject gaat evalueren en hoe het de resultaten van de ontwikkeling gaat verankeren in de organisatie en in de podiumpraktijk van het ensemble. Daarbij gaat het ook in op de vervolgstappen die daaruit kunnen voortvloeien. De commissie oordeelt hier positief over. Zij vindt met name de bestendiging van belang, vooral omdat het verbetertraject bescheiden is opgezet.

Delen van resultaten

De commissie beoordeelt de bereidheid tot het delen van resultaten als zwak.

Ensemble Odyssee is bereid tot het delen van de resultaten van het traject door middel van publicatie in de inhoudelijke jaarverslagen, die toegankelijk worden gemaakt op de website. Daarnaast wil het ensemble ervaringen uitwisselen met succesvolle collega-ensembles die vergelijkbare trajecten hebben doorlopen. De uitwerking daarvan ontbreekt echter in het plan. De commissie vindt het jammer dat Ensemble Odyssee niet overweegt om naast publicatie in het jaarverslag de resultaten ook te delen door middel van bijvoorbeeld een openbare presentatie. Zij meent dat het ensemble daarmee goede diensten kan bewijzen aan de sector. De commissie wijst erop dat het delen van resultaten een criterium van de tweejarige subsidieregeling betreft.

Conclusie

Op basis van de beoordeling van de afzonderlijke criteria is de commissie van mening dat het ontwikkelplan van Stichting Ensemble Odyssee van (ten minste) voldoende kwaliteit is. Zij adviseert daarom ook het ondernemingsplan te beoordelen.

Beoordeling ondernemingsplan

Artistieke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als voldoende.

Ensemble Odyssee heeft een goed geformuleerde artistieke lijn uitgestippeld voor de komende twee jaar. De nadruk in de programmering van Ensemble Odyssee ligt op het ontsluiten van onbekende barokmuziek, waaronder werk van Ariosti, Babell, Veneziano en anderen. Daarmee onderscheidt het ensemble zich van overig aanbod in Amsterdam en daarbuiten. De cd’s die rond deze componisten werden geproduceerd zijn dan ook succesvol. De concerten worden met groot vakmanschap uitgevoerd.

De commissie staat kritisch tegenover de aantrekkingskracht van de concertprogramma’s voor (potentiële) bezoekers. De programma’s getuigen van een grote musicologische kennis maar lijken niet samengesteld vanuit de luisterbeleving van het publiek. De kracht van Ensemble Odyssee, het ongekende repertoire, komt met name in de opnames goed uit de verf, maar op het podium lijkt de uitstraling van het ensemble wat minder; hier constateert de commissie een gebrek aan zeggingskracht.

In zijn artistieke gedrevenheid toont het ensemble zich ook realistisch. Zo plant het geen uitvoeringen in Kerst- en Passietijd. De podia worden dan ingenomen door collega-ensembles met het grote, bekende barokrepertoire, waaraan de ensembleleden zelf ook graag meewerken. De cd-promotietournees maken een substantieel onderdeel uit van het artistieke beleid van het ensemble. Met videoregistraties worden programmeurs geïnformeerd en overtuigd om Ensemble Odyssee in hun programmering op te nemen.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als voldoende.

De bedrijfsvoering van de organisatie is nog in ontwikkeling, maar de plannen en de voortvarendheid van het ensemble bieden voldoende basis om de programmering te realiseren. De toename van het aantal bezoekers en het aantal concerten is volgens de commissie echter te optimistisch ingeschat, met name in 2018, met ongeveer vijf keer meer concerten dan in 2017. De commissie is niet overtuigd van de haalbaarheid hiervan.

De commissie ziet hoge, maar geen irrealistische verwachtingen wat betreft het werven van eigen inkomsten, anders dan recette-inkomsten; in 2018 nemen de begrote eigen inkomsten met 8 procent toe ten opzichte van 2017. De organisatie laat duidelijk zien hoe zij dit wil bereiken. Opvallend is dat de begroting sterk leunt op publieke fondsen, waaronder het AFK. Inkomsten uit private middelen zijn in de begroting voor 2017 en 2018 niet opgenomen, terwijl in de aanvraag hiervoor een totaalbedrag van € 22.000 genoemd wordt. Hetzelfde geldt voor de vriendenkring die in de aanvraag wel aanwezig is, maar waarvan eventuele inkomsten niet in de begroting zijn opgenomen. De ambivalentie in de aangeleverde gegevens leidt ertoe dat de commissie de kwaliteit van de financieringsmix niet goed kan toetsen.

Ensemble Odyssee werkt niet volgens de Governance Code Cultuur, maar onderzoekt de implementatie hiervan wel voor de toekomst. De commissie vindt dat hier een belangrijke verantwoordelijkheid ligt voor het bestuur van de organisatie.

Publieksbereik

De commissie beoordeelt het publieksbereik als zwak.

Een duidelijk marketingplan ontbreekt in het ondernemingsplan. De uitwerking hiervan is wel voorzien in het ontwikkelplan. De hiervoor aangevraagde middelen zijn echter laag. De commissie meent dat met deze beperkte middelen het voorgenomen effect niet kan worden bereikt.

Ensemble Odyssee noemt in zijn plan een aantal doelgroepen, die deel uitmaken van een kleine wereld van liefhebbers en muziekbeoefenaars (amateur en professioneel). Dit sterkt de commissie in de gedachte dat de programmering niet zozeer wordt afgestemd op het publiek, maar dat publiek wordt gezocht bij reeds gekozen muziek. Hoewel het ensemble vanzelfsprekend vrij is in het kiezen van de eigen programmering, wijst de commissie erop dat het zich doortastender zal moeten opstellen om daarvoor voldoende publiek te trekken. Het ensemble formuleert wel een strategie om de naamsbekendheid te vergroten, maar zet zich niet in voor het vergroten van de betrokkenheid van het publiek bij het ensemble of het vergroten van de zeggingskracht van het eigen aanbod. Dit beschouwt de commissie als een gemis. Verder merkt de commissie op dat in het aanvraagformulier educatieve activiteiten vermeld worden, terwijl de organisatie hier in het ondernemingsplan niet op ingaat.

Ensemble Odyssee houdt zich nog niet bezig met het bereiken van een cultureel divers samengesteld publiek en werkt dus niet conform de Code Culturele Diversiteit, maar het ensemble toont zich wel bereid dat in de toekomst te gaan doen. De commissie vindt dit een belangrijk punt van aandacht.

Aansluiting ondernemingsplan op ontwikkelplan

De commissie beoordeelt de mate waarin het ondernemingsplan aansluit op het ontwikkelplan als voldoende.

De organisatie refereert aan de vier belangrijkste punten in het ontwikkelplan en werkt die uit in het ondernemingsplan. Toch ziet de commissie een discrepantie tussen de in het ontwikkelplan gepresenteerde ambitie om een frisse aanpak te presenteren, onder andere in huisstijl en in podiumpresentatie, en de middelen die daarvoor worden genoemd in het ondernemingsplan.

Bijdrage aan de veelzijdigheid van het cultuuraanbod in de stad

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de veelzijdigheid van het cultuuraanbod in de stad als voldoende.

De commissie constateert dat er naast het Ensemble Odyssee weinig vierjarig ondersteunde organisaties in het Amsterdamse Kunstenplan zijn die zich bezighouden met barokmuziek. De commissie merkt echter wel op dat deze muziek een zeer gespecialiseerde niche betreft binnen het totale kunstenaanbod in Amsterdam. Bovendien zijn de totale activiteiten van het ensemble en het bereik daarvan beperkt.

Conclusie

Voor de eindafweging worden de totale beoordelingen van het ontwikkelplan en het ondernemingsplan bij elkaar opgeteld. Op basis hiervan adviseert de commissie de aanvraag van Stichting Ensemble Odyssee niet te honoreren.

Commissie en adviseurs

De aanvraag is behandeld door de commissie Podiumkunsten & Letteren.