De Tekstsmederij

Letteren
Aangevraagd: € 90.745
Toegekend: € 60.000

Inleiding

De Tekstsmederij brengt, sinds haar oprichting in 2010, opkomende toneelschrijvers in contact met publiek, gezelschappen, producenten en medemakers. De organisatie stelt zich ten doel een langdurig ontwikkelingstraject voor beginnende toneelschrijvers op te zetten en doorstroming naar de praktijk te bevorderen, door het theaterveld en toneelschrijftalent met elkaar in contact te brengen. Tevens organiseert de Tekstsmederij contextprogramma’s, waarin vertegenwoordigers van de theatersector in gesprek gaan over de rol van toneelschrijvers in het Nederlands theater. De droom van de organisatie is om over tien jaar een toneelschrijfcultuur in Nederland te hebben ontwikkeld die geen experiment of verhaal schuwt en volwaardig wordt gedragen door het publiek en de gehele theatersector. Zij ziet mogelijkheden voor groei van dit genre in zowel het theater als de literatuur. In 2017-2020 wil De Tekstsmederij op zoek gaan naar verhalen en hun potentiële toneelschrijver. Kern is het ontwikkeltraject, dat is gehuisvest in Theater Bellevue. De Tekstsmederij wil een gestructureerd en professioneel platform worden waarbinnen ze een groter en meer divers scala aan beginnend toneelschrijftalent kan faciliteren en helpen zich te bekwamen. Samenwerkingspartners hebben een duidelijke rol in dit traject. De Tekstsmederij wil de uitwisseling tussen toneelschrijvers en publiek zo goed mogelijk benutten. De bestaande, meer projectmatige activiteiten worden vervangen door (en deels opgenomen in) een nieuwe structuur: een éénjarig traject. Dit traject start met De Tekstsmederij Smeeddagen. Geïnteresseerde regisseurs en schrijvers kunnen daarin samen een concept voor een nieuwe toneeltekst ontwikkelen, dat wordt ingediend voor de Ontmoetingsplaats tussen schrijver en regisseur, onder begeleiding van professionals. Hiervoor worden maximaal 8 koppels geselecteerd, waarvan er vijf doorstromen naar De Werkplaats. Dit is een traject van maximaal één jaar, waarin schrijvers en regisseurs begeleid door een theaterprofessional hun toneeltekst uitwerken tot een volledige eerste versie. Drie koppels uit De Werkplaats krijgen de kans om deel te nemen aan de Regiesessies, die de afsluiting vormen van het ontwikkelingstraject. Daarna volgt uitgave van een bundel, met daarin de volledige teksten die in de regiesessies zijn gepresenteerd.

De Tekstsmederij zal zich daarnaast focussen op een meer kwalitatieve invulling van publieksparticipatie. Ze beoogt dit te doen door het publiek de belangrijkste sparringpartner te maken van de schrijvers in de diverse ontwikkelfasen van hun tekst, en de schrijvers op hun beurt te laten bijdragen aan de kennis en het plezier van het publiek in het kijken naar theater en het lezen van toneel. Hierbij richt ze zich op verschillende publieksgroepen: van theater- en literatuurliefhebbers tot nieuwe potentiële toneelschrijvers en van literatuur- tot theaterprofessionals. Vanaf 2017 zal er naar een volledig online en offline programma toegewerkt worden, waarna het publiek vanaf 2020 het gehele jaar terecht kan bij De Tekstsmederij.

In het kader van het Kunstenplan 2017-2020 vraagt De Tekstsmederij een subsidiebedrag van
€ 90.745 per jaar.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als ruim voldoende. Zij is positief over de focus van De Tekstsmederij op theaterteksten en talentontwikkeling. Hierin is De Tekstsmederij onderscheidend. Ze levert er in de ogen van de commissie een belangrijke bijdrage mee aan de ontwikkeling van de Amsterdamse en Nederlandse literatuur- en theatersector. De Tekstsmederij begeeft zich op een interessant snijvlak tussen literatuur en theater. De commissie deelt de visie van De Tekstsmederij dat de theatertekst een belangrijk genre is binnen de discipline letteren. De artistieke en maatschappelijke ontwikkeling van het theater is gebaat bij goede, talentvolle toneelschrijvers die de tijdgeest weten te vatten. Wel waarschuwt de commissie voor het risico dat de aandacht te veel verschuift naar uitvoering van de teksten en minder naar (het schrijven van) de tekst zelf. Zo geven er bij de Smeeddagen, Ontmoetingsplaats en De Werkplaats met name docenten uit de theatersector les en niet uit de literaire sector. De commissie waardeert de plannen voor uitbreiding van publieksprogramma’s in 2017-2020, waarin wel een betere koppeling en een beter evenwicht met de literaire sector wordt gezocht.

De Tekstsmederij schetst in het ondernemingsplan een heldere en gerichte werkwijze en heeft naar mening van de commissie een sterke artistieke visie op het streven naar meer diversiteit in schrijvers en stijlen, verhalen en meningen. De programma’s van De Tekstsmederij worden met vakmanschap opgezet en uitgewerkt. Effectieve samenwerkingsverbanden met relevante theaterorganisaties, dragen hieraan bij. Het opleidingstraject komt met en door vakkundige makers tot stand. De interactie met het publiek via de publieksprogramma’s maakt dat de betrokkenheid van het publiek groot is bij de verdere ontwikkeling van de teksten. De commissie vindt dit vanuit artistiek oogpunt interessant. Ook is er veel interactie met het publiek bij de schrijverslunch, de toneelleesclub en het live toneelschrijven. Daarmee is de zeggingskracht van het aanbod groot.

De commissie constateert dat De Tekstsmederij naar beslotenheid neigt in de keuze voor haar deelnemers. Deelnemende schrijvers komen merendeels uit de schrijversopleiding van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht (HKU). De Tekstsmederij is zich, hier blijkens de aanvraag, van bewust. Door nieuwe samenwerkingen met organisaties zoals Stichting Granate en Filling the Gap, wil de organisatie de komende jaren gerichte aandacht besteden aan de werving van deelnemers van cultureel meer diverse herkomst en aan talenten die niet per se een universitaire of hogere beroepsopleiding hebben gevolgd. De commissie onderschrijft het belang dat De Tekstsmederij meer cultureel diverse en bijvoorbeeld autodidacte talenten als deelnemer aan zich bindt. Het in de aanvraag genoemde plan om workshops voor cultureel diverse doelgroepen te organiseren, waaronder schrijvers die het Nederlands niet als moedertaal hebben, vindt de commissie hierin een goede eerste stap.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als ruim voldoende. De begroting groeit fors, met ruim een verdubbeling ten opzichte van 2014 en 2015. Hoewel de commissie de kosten realistisch vindt en de achterliggende plannen helder zijn uitgewerkt, heeft zij wel bedenkingen bij de wijze waarop deze toename van kosten in de huidige begroting gefinancierd wordt. De begrote stijging van de totale baten is hoofdzakelijk gebaseerd op een verwachte toename van de (structurele) subsidie-inkomsten. De uitbreiding van de programmering vindt de commissie niet in verhouding staan tot de lage groei van de eigen inkomsten. De organisatie onderbouwt in haar ondernemingsplan hoe ze dit verschil in groei tussen kosten en baten gedurende 2017-2020 in balans wil brengen. Zo worden private en strategische partners gezocht, zoals bijvoorbeeld Stichting De Versterking. Die heeft tot en met 2020 een bijdrage aan De Tekstsmederij vastgelegd, die in de begroting is opgenomen. De ontwikkeling van publieke programma’s zal eveneens extra middelen genereren, zoals het programma Live Schrijven, dat momenteel al met winst wordt verkocht. Er wordt eveneens gezocht naar investeerders. Om de begroting voor de komende vier jaar stabiel op te kunnen stellen, heeft De Tekstsmederij ervoor gekozen om eerdergenoemde mogelijkheden om de inkomsten te vergroten niet in de begroting op te nemen. Deze vorm van risicobeheersing vindt de commissie te behoudend. Zij is van mening dat een deel van deze zeer reële geschetste inkomstenmogelijkheden wel begroot had moeten worden als, onderdeel van een ondernemende strategie. 

De commissie vindt de publieksinkomsten voor de periode 2017-2020 laag ingeschat, evenals de gehanteerde toegangsprijs.

Het bestuur van De Tekstsmederij handelt conform de Governance Code Cultuur. Vanaf 2017 zullen bestuurswisselingen plaatsvinden. Bij de samenstelling van het nieuwe bestuur zal expliciet worden uitgegaan van de Code Culturele Diversiteit (CCD). De commissie vindt dit een goede ontwikkeling en ziet de toepassing van de CCD ook graag terug in de samenstelling van de organisatie en de keuze voor externe medewerkers.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als voldoende. De bezoekersaantallen zijn niet op het aanvraagformulier ingevuld of in het ondernemingsplan vermeld. Gezien het feit dat dit publiek, met een interactieve rol, een belangrijke doelgroep is, verbaast dit de commissie. Zo werden er volgens het jaarverslag in 2015 bijna 6.000 Amsterdamse bezoekers bereikt. De Tekstsmederij wil publieksparticipatie uitbreiden met nieuwe doelgroepen, zowel online als offline. Dit wordt inhoudelijk uitgewerkt, maar de commissie had in het ondernemingsplan deze ontwikkeling graag vertaald gezien naar een kwantitatieve vergroting van het bereik. Het onder de aandacht brengen van de theatertekst bij een groot en breed publiek, is een belangrijke doelstelling van de organisatie. Deze vraagt naar mening van de commissie om grotere ambities in het publieksbereik dan deze aanvraag schetst. Het ondernemingsplan bevat een marketingaanpak voor de verschillende doelgroepen. Door onder andere workshops worden deze met gericht aanbod bereikt. Naar mening van de commissie had in deze aanpak meer nadruk op de ontwikkeling van literair publiek gelegd kunnen worden. Nu ligt de nadruk meer op de deelnemers.

De commissie vindt het positief dat De Tekstsmederij een relatief jonge doelgroep bereikt. De Tekstsmederij heeft publieksonderzoek uitgevoerd en schetst in het ondernemingsplan een duidelijk beeld van de leeftijd, de wensen en de smaak van haar publiek. Er is minder analyse gedaan met betrekking tot anderstaligen en de diversiteit van het publiek. De commissie onderschrijft het benoemde belang van een betere weerspiegeling van de cultureel diverse herkomst, in zowel het deelnemers- als publieksbereik. De gerichte samenwerking hiertoe met bijvoorbeeld Maarten van Hinte vindt de commissie een goede en belangrijke ontwikkeling. De Tekstsmederij zet in op een nauwe betrokkenheid van het publiek bij de ontwikkeling van de teksten en stukken. Dit vindt de commissie interessant, mits ook een brede publiekssamenstelling wordt bereikt.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding als voldoende. Er zijn - voorgenomen - samenwerkingen met: Theater Bellevue, Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam, de Toneelmakerij, Stadsschouwburg Amsterdam, Stichting Granate, Filling the Gap, Over het IJ Festival en Toneelgroep Amsterdam. De Tekstsmederij sluit goed aan bij bestaande presentatiemomenten. Naar de mening van de commissie zou de aansluiting met het literaire veld meer nadruk kunnen krijgen.

De spreiding beoordeelt de commissie als zwak. De activiteiten en bezoeken vinden uitsluitend in Amsterdam Centrum plaats.

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van De Tekstsmederij te honoreren voor zover het budget dat toelaat, voor een bedrag van maximaal € 60.000 per jaar. Dit is een lager bedrag dan was aangevraagd, vanwege de naar mening van de commissie te behoudend begrote eigen inkomsten, de lage recette en de summiere ambities op het gebied van publieksontwikkeling.