Brainwash Festival

Letteren
Aangevraagd: € 95.000
Toegekend: € 95.000

Inleiding

Stichting Brainwash wil een podium bieden aan urgente en spannende denkers, wetenschappers, kunstenaars en schrijvers en laat hen samenkomen op een gedeeld engagement. De organisatie wil dwarsverbanden leggen tussen genres en disciplines, en wil makers en publiek laten samenkomen rond de grote maatschappelijke vraagstukken van vandaag. 

De kernactiviteit van Stichting Brainwash is het jaarlijks organiseren van het meerdaags Brainwash Festival in Amsterdam, met ruim 135 sprekers en 4.200 bezoekers tijdens de festivalweek. In 2020 verhuist het festival van de Nes en omgeving naar verschillende locaties op en rondom het Leidseplein. Gedurende het jaar organiseert Brainwash op verschillende plekken in de stad de Brainwash Specials, losse inhoudelijke evenementen rondom urgente onderwerpen en sprekers.

De komende jaren wil Brainwash haar programma strenger cureren en selecteren, sterker inzetten op interdisciplinariteit en meer interactie met het publiek bewerkstelligen. De organisatie start een educatietraject op middelbare scholen in Amsterdam en wil meer aandacht besteden aan talentontwikkeling. Ook wil Brainwash haar publiekssamenstelling verbreden, de uitstraling van het festival internationaliseren en de kleine organisatie verder professionaliseren. 

Stichting Brainwash ontvangt een tweejarige subsidie 2019-2020 binnen het Kunstenplan van gemiddeld € 35.315 per jaar (incl. indexatie 2020). 
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 95.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan. 


Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed. 
De commissie is van mening dat Brainwash in betrekkelijk korte tijd een bijzondere positie heeft verworven binnen het domein van cross-overfestivals in Amsterdam. Als denkfestival dat wetenschap, filosofie en kunsten verenigt en zich richt op een jonge doelgroep, heeft Brainwash een heel eigen signatuur ontwikkeld. De gecureerde vraagstukken rondom thema’s als klimaatverandering, technologie en identiteitspolitiek zijn in de ogen van de commissie prikkelend, actueel en relevant en het uiteenlopende aanbod wekt nieuwsgierigheid. Het centraal stellen van complexe vragen zonder deze te willen beantwoorden, vindt de commissie tot de verbeelding spreken in het huidige tijdsgewricht. 
Brainwash profileert zichzelf nadrukkelijk als multi- en interdisciplinair festival. De commissie merkt op dat de multidisciplinariteit nu vooral tot uiting komt tussen de programma’s onderling. Een bezoeker kan bijvoorbeeld van een lezing van econoom Mariana Mazzucato over ‘geld en graaiers’ door naar een beschouwing van neuroloog Jules Montague over identiteit en geheugen, en eindigen met een filosofische theatervoorstelling van Marjolein van Heemstra. Van interdisciplinariteit binnen de programma’s is tot op heden echter nog weinig sprake. De commissie is daarom positief over het voornemen om schrijvers, theatermakers en wetenschappers een gezamenlijk (voor)onderzoek te laten doen waarbij de grenzen van de verschillende disciplines verkend en opgerekt worden en het eindresultaat op het festival gepresenteerd wordt. Dit vergroot naar mening van de commissie de eigenheid van de programma’s en de artistieke signatuur van het festival. 

Brainwash probeert een jong (cultureel) publiek te trekken en slaagt daar goed in. Dit succes is volgens de commissie te danken aan het goed aanvoelen van de tijdsgeest en aan de uitnodigende en enthousiasmerende uitstraling van het festival. De jaarlijks uitverkochte edities en de gestegen publiekswaardering in het afgelopen jaar tonen de commissie dat de geboden programma’s het beoogde publiek aanspreken. De commissie vindt het een goede ontwikkeling dat er sinds 2019 een aantal programmaroutes rond de centrale vragen worden gemaakt, omdat die lijn aanbrengen in het uitgebreide programma-aanbod. Brainwash onderscheidt drie doelgroepen die een belangrijker gemene deler hebben: het zijn geëngageerde en leergierige bezoekers die op zoek zijn naar nieuwe inzichten. De artistieke activiteiten van Brainwash sluiten in de ogen van de commissie goed aan op dit publiek. Het hoge instapniveau van de programma’s maakt ze aantrekkelijk voor de veelal hoogopgeleide bezoekers. De prikkelende programmakeuzes zijn in de ogen van de commissie niet voor de hand liggend en dagen de bezoekers uit. De combinatie van wetenschap, filosofie en kunst en het brede scala aan onderwerpen geeft de bezoekers zowel de mogelijkheid tot verdieping van hun interesses, als ook de mogelijkheid om kennis te maken met nieuwe disciplines, perspectieven en onderwerpen, aldus de commissie. 

Brainwash heeft een turbulente groei doorgemaakt sinds de start in 2014. De commissie is positief over de aangescherpte koers die is ingezet met de komst van de nieuwe directeur in 2019, waarbij niet de kwantiteit, maar kwaliteit en de artistieke ontwikkeling van Brainwash voorop zijn komen te staan. De verhuizing naar podia rondom het Leidseplein biedt naast meer capaciteit ook meer mogelijkheden voor theatrale programma’s en is daarmee een passende stap bij de artistieke richting die de organisatie heeft gekozen. 
Uit het plan spreekt aandacht voor de ontwikkeling van de organisatie en de artistiek uitvoerenden. De uitbreiding van het team en het bijstellen van het groeiscenario heeft gezorgd voor een betere taakverdeling en minder werkdruk, waardoor de artistieke leiding en programmamakers meer tijd en aandacht hebben voor de programma’s. Ook de beoogde Adviesraad voor Programma, bestaande uit experts die meedenken over de inhoud van het festival, helpen de artistieke leiding en programmamakers om zich artistiek-inhoudelijk te ontwikkelen. Brainwash wil zich in de komende periode ontwikkelen tot maakfestival, en zet in op talentontwikkeling. Dit vindt de commissie positief en de genoemde samenwerkingspartners zoals het Slow Writing Lab en de Poetry Circle Nowhere bieden hiervoor vertrouwen. Wel wordt het de commissie op basis van het plan nog niet duidelijk hoe en door wie de talenten in de maaktrajecten worden begeleid, en welke rol Brainwash daar precies in heeft anders dan het bieden van een podium. 


Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed. 
Brainwash programmeert in de optiek van de commissie nadrukkelijk vanuit een maatschappelijk engagement en brengt kunst, filosofie en wetenschap samen rondom grootstedelijke thema’s zoals migratie, (economische) ongelijkheid en globalisering. Belangrijke maatschappelijke partner daarin blijft ook in de komende periode omroep Human. De organisatie stimuleert kunstenaars om zich inhoudelijk te verbinden aan dat wat er speelt in de samenleving en positioneert de kunstenaar volgens de commissie op deze manier als belangrijke speler binnen het maatschappelijk debat. 
Met de ingezette koers van de nieuwe directeur ziet de commissie in het ingediende plan duidelijk dat Brainwash zich in de komende periode sterker gaat verbinden met de stad Amsterdam. Door samenwerkingen met podia in Nieuw-West, Noord en Oost beweegt Brainwash zich in praktische zin meer naar een breder Amsterdams publiek toe, en met het opstarten van educatieprogramma’s op Amsterdamse scholen verbindt Brainwash zich volgens de commissie zowel praktisch als inhoudelijk met de jonge bewoners van de stad. 

In 2020 verhuist het festival van de Nes naar het Leidseplein. Hoewel deze keuze in het plan verder niet wordt onderbouwd, kan de commissie zich voorstellen dat hier de beste mogelijkheden voor verschillende grote podia op loopafstand te vinden zijn. Dat Brainwash er bewust voor kiest om de Brainwash Specials op podia buiten het Centrum te organiseren en in te zetten op educatie in de stadsdelen Nieuw-West, Zuidoost en Noord vindt de commissie een goede keuze. Percentueel gezien bereikt Brainwash nog steeds het overgrote deel van haar publiek in stadsdeel Centrum, maar in absolute aantallen vindt de commissie de bijdrage aan de spreiding van het cultuuraanbod en het publieksbereik daarvan wezenlijk. 

Het gekozen accent Wereldstad komt volgens de commissie op overtuigende wijze naar voren in de plannen. Brainwash positioneert zich als grootstedelijk festival met internationale allure en wil bijdragen aan de positie van Amsterdam als knooppunt in de globale kenniseconomie en aantrekkelijke metropool voor een (inter)nationaal publiek. Dat komt volgens de commissie geslaagd tot uiting in het grote aanbod van internationale sprekers en de inzet op mondiale vraagstukken. De commissie ziet nog kansen voor samenwerking met de in het plan genoemde internationale festivals waaraan Brainwash zich spiegelt. Dat de organisatie zich in de komende periode sterker focust op het bereiken van internationale expats in Amsterdam vindt de commissie passend bij het gekozen accent. 


Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.
De commissie heeft vertrouwen in het vakmanschap van de organisatie. Het jonge team zit dicht op de doelgroep en de organisatie heeft inmiddels een overtuigend trackrecord opgebouwd van grote succesvolle evenementen. Er zijn goede partners met wie stevige samenwerkingen zijn aangegaan. De uitbreiding van het team in 2019 heeft zowel het artistieke als zakelijk-productionele vakmanschap van de organisatie versterkt. Een belangrijkste stap voor de komende periode is het instellen van een Adviesraad voor Programma, bestaande uit experts uit het veld. Dit ondersteunt in de optiek van de commissie het artistiek vakmanschap van de organisatie nog verder. Een andere nieuwe ontwikkeling betreft de plannen voor educatie. De commissie juicht de ontwikkeling toe, maar leest in het plan nog niet terug of er al concrete interesse is van scholen, en binnen wiens takenpakket deze educatie-activiteiten vallen. Wel vindt de commissie de aanpak om met één school te beginnen en dit gedurende de periode stapsgewijs uit te bereiden een verstandige keuze die vertrouwen geeft in de uitvoerbaarheid. 

De commissie is van mening dat Brainwash een solide financiële basis heeft. De financiën zijn in het afgelopen jaar goed op orde gebracht en er is een reserve opgebouwd om eventuele tegenvallers op te vangen. De commissie onderschrijft het belang dat deze buffer meebeweegt met de groei die Brainwash vanaf 2021 wil doormaken. Zoals Brainwash zelf aangeeft heeft de organisatie een stormachtige groei doorgemaakt, die de freelance organisatie flink onder druk heeft gezet. De commissie vindt het positief dat er in 2019 stappen zijn gezet om het team te verstevigen en zakelijk te professionaliseren. Dat de directeur en programmacoördinator in vast dienstverband zijn getreden vindt zij passend bij de fase van ontwikkeling waarin Brainwash zich bevindt. 

De meerjarenbegroting is naar oordeel van de commissie helder en goed onderbouwd. De kosten acht de commissie realistisch in relatie tot de omvang en aard van de activiteiten en organisatie. Er is daarnaast sprake van een goede financieringsmix. Het percentage eigen inkomsten van Brainwash vindt de commissie bewonderingswaardig. De directe inkomsten zijn hoog en groeien in de periode 2021-2024 verder richting de 65%. De commissie vindt de inkomsten uit kaartverkoop hoog geraamd, maar acht dit gezien de grotere zaalcapaciteit rondom het Leidseplein en feit dat eerdere edities altijd uitverkocht waren wel realistisch. Daarnaast zijn er goede stappen gezet met sponsoring, in 2019 wist de organisatie verschillende partijen tot sponsor van het festival te maken. Het plan voor het ontwikkelen van verschillende typen sponsorpakketten wekt vertrouwen dat deze lijn in de komende periode verder kan worden doorgezet. 

Brainwash heeft in de ogen van de commissie een sterk merk gecreëerd en heeft in korte tijd een groot publiek aan zich weten te binden. Er zijn stevige mediapartnerschappen met bijvoorbeeld omroep Human en de Volkskrant met wie Brainwash al jaren samenwerkt. Ook de online contentmarketing is succesvol, zo heeft het in samenwerking met Human opgezette platform Brainwash Online 97.000 unieke bezoekers per maand. Er is een groot bereik van trouwe bezoekers, maar hierdoor ligt naar eigen zeggen vergrijzing op de loer. De daarom ontwikkelde marketingstrategie van een gefaseerde communicatie om jongeren eerst aan te spreken vindt de commissie origineel, maar ook spannend omdat jongeren in de ervaring van de commissie late beslissers zijn en ze de early bird ticketprijzen voor deze jongste doelgroep vrij hoog vindt. 
Brainwash heeft naast de bestaande doelgroep van de ‘geëngageerde cultuurliefhebber’ twee nieuwe doelgroepen gedefinieerd: de ‘urban intellectual’ en de ‘amsterdam international’. Het onderscheid tussen de drie doelgroepen vindt de commissie klein, en de marketingstrategie en -mix zijn sterk aan elkaar verwant. De focus op ‘amsterdam internationals’ vindt de commissie een logische keuze omdat deze doelgroep op basis van het plan met relatief weinig extra inspanning bereikt kan worden. Brainwash geeft aan de ‘urban intellectual’ vanuit de inhoud te willen aanspreken. De commissie is van mening dat de gekozen strategieën van een brede postercampagne en narrow-casting zich hier niet het beste voor lenen en mist een meer gesegmenteerde benadering van deze doelgroep en een daarbij horende specifieke marketingaanpak. 


Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zwak. 
Brainwash besteedt in haar programma aandacht aan vraagstukken rondom identiteit, migratie en sociale ongelijkheid, maar het programma draagt naar het oordeel van de commissie nog slechts beperkt bij aan de culturele diversiteit van het Amsterdamse cultuuraanbod. De commissie leest goede intenties maar mist een overtuigende uitwerking en voorbeelden. Uitspraken als dat met interdisciplinaire en interactieve vormen meer ruimte wordt geboden voor meerstemmigheid vindt de commissie abstract en weinig specifiek. Met betrekking tot de sprekers zijn er in de afgelopen jaren kleine stappen gezet op het gebied van culturele diversiteit, maar het aandeel van sprekers met een biculturele of niet-westerse achtergrond blijft beperkt. Positief vindt de commissie dat de organisatie aangeeft ervoor te waken om biculturele sprekers niet alleen over identiteitsonderwerpen te laten spreken. Wel vraagt Brainwash van haar biculturele sprekers om actief ambassadeur te zijn en hun achterban mee te nemen. Hiermee wordt er van hen een bijzondere extra inspanning verwacht. De commissie vindt het vanuit het oogpunt van gelijkwaardigheid belangrijk dat de sprekers hier ook voor worden betaald, maar kan dit uit de aanvraag niet opmaken. Het inrichten van een Adviesraad voor Programma wordt als middel genoemd om de diversiteit van het programma te vergroten, maar lijkt dit tegelijkertijd niet als expliciete doelstelling te hebben. De commissie vindt het waardevol om de expertise van de organisatie aan te vullen, maar had graag gelezen hoe Brainwash borgt dat deze externe kennis en ervaring ook voldoende wordt geïncorporeerd in de organisatie. Daarnaast anticipeert Brainwash op de inbreng van locatiepartners zoals het Tropenmuseum, de Meervaart en Paradiso-Noord voor de Specials, waarmee de organisatie in het bijzonder wil inzetten op een cultureel divers aanbod. De commissie had graag meer gelezen over de inhoudelijke plannen op dit vlak en de afspraken die hierover zijn gemaakt. 

De commissie is van mening dat de culturele diversiteit van het huidige publiek van Brainwash beperkt is. Brainwash geeft aan een meer divers publiek te willen trekken, maar het voorliggende plan daarvoor vindt de commissie nog niet overtuigen. In de gedefinieerde doelgroepen is culturele diversiteit niet expliciet benoemd, maar de organisatie doelt hier wel op in de uitwerking van de doelgroep ‘urban intellectual’. De commissie vindt dit eufemisme jammer en is van mening dat deze doelgroep in de uitwerking ongrijpbaar blijft. Brainwash hoopt vanuit de programmering en met biculturele sprekers als ambassadeurs de ‘urban intellectual’ te trekken. Hoewel de commissie een inhoudelijke benadering vanuit de programmering waardeert, is ze van mening dat er ook een bijbehorend communicatieplan nodig is om daadwerkelijk een cultureel divers publiek te bereiken vanuit die inhoud, maar dit mist in de aanvraag. De commissie vindt het onvoldoende onderbouwd dat het ambassadeurschap van de veelal internationale sprekers de lokale doelgroepen aanspreekt, en mist hierbij overtuigende voorbeelden. Dat er voor de Specials wordt gekozen voor meer spreiding over de stad vindt de commissie een goede keuze omdat dit kan helpen om dichter naar nieuwe doelgroepen toe te bewegen, maar hoe Brainwash hier vervolgens een cultureel divers publiek mee bereikt wordt in het plan niet duidelijk. De commissie mist hiervoor bijvoorbeeld lokale en meer doelgroepspecifieke communicatiestrategieën waarin gezamenlijk wordt opgetrokken met de locatiepartners. 

De culturele diversiteit van het huidige team en bestuur is volgens de commissie zeer beperkt. De commissie concludeert dat er bij de invulling van de nieuwe Adviesraad voor Programma bewust wordt ingezet op een cultureel diverse samenstelling. Dit beschouwt de commissie als een waardevolle eerste stap, maar ze vindt het nog belangrijker dat Brainwash diversiteit in het eigen team en bestuur waarborgt. Er zijn op korte termijn twee vacatures binnen het team en het bestuur wordt uitgebreid in 2021. Dit wil Brainwash aangrijpen om in te zetten op meer diversiteit. In het plan geeft de organisatie aan daartoe buiten het huidige netwerk mensen aan te willen trekken, maar hoe dit precies wordt aangepakt is niet duidelijk. 


Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Brainwash te honoreren met het gevraagde subsidiebedrag van € 95.000 per jaar.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Letteren.
Daarbij is mede gebruik gemaakt van een co-advies van de adviescommissie Theater.