Nieuw Dakota

Inleiding

Nieuw Dakota is een presentatie-instelling voor hedendaagse beeldende kunst op de NDSM-werf in Amsterdam Noord. Zij is ontstaan uit de wens om cultuur en samenleving met elkaar te verbinden in de huidige tijd. Het programma bestaat uit tentoonstellingen, performances, workshops en interventies. Nieuw Dakota biedt tal van kunstenaars de ruimte: van jong tot oud, van experimenteel tot publiekstrekker en variërend in bereik en toegankelijkheid. Samen met hen en met culturele en maatschappelijke instellingen wil Nieuw Dakota werken aan een translokale droom: het verbinden van het lokale met het globale, het kleine met het grote, om vorm te geven aan een inclusieve, betere wereld. Nieuw Dakota ziet zichzelf als onderdeel van een fijnmazig cultureel-maatschappelijk netwerk met samenwerkingen in de wijk. De organisatie werkt met partners aan een ambitieus toekomstplan voor de Ms. van Riemsdijkweg en aan de ontwikkeling van kunst in de openbare ruimte in Noord die de oevers met de ring verbinden (NDSM-werf, Tuindorp Oostzaan, Molenwijk, Kadoelen).

De komende periode stelt Nieuw Dakota vier ambities centraal, te weten: fair practice en een duurzame organisatie; verdiepen van de translokale programmering; verbreden van publiek in kwantiteit en diversiteit; en de ontwikkeling van Maakstad NDSM en kunst in de openbare ruimte. Nieuw Dakota introduceert de begrippen Radicaal Gastvrij en AndereWereldburgers als middel om openbaarheid, gemeenschappelijkheid en intimiteit te creëren en te bieden. Vanuit deze missie benadert zij curatoren en kunstenaars. De tentoonstellingen wil Nieuw Dakota omringen met zoveel sociale en educatieve activiteiten, dat de grens tussen hoofdprogramma en randprogramma oplost. 

Nieuw Dakota ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van € 65.584 per jaar (incl. indexatie 2020).
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld € 222.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zwak.
Nieuw Dakota zegt een niet-commerciële intieme ruimte in de stad te willen bieden, waar ontmoeting, bezinning en verdieping voorop staan in plaats van consumptie of vermaak. De organisatie richt zich daarbij op het translokale: de directe omgeving van Amsterdam Noord in relatie tot de geglobaliseerde wereld. Onder dit brede thema, dat in de periode 2017-2020 is geïntroduceerd, worden de komende periode twee nieuwe begrippen voorgesteld: Radicale Gastvrijheid en AndereWereldburgers. Hiermee wil Nieuw Dakota zeggen dat mensen van verschillende herkomst, klasse, leeftijd, opleiding en inkomen tezamen bij Nieuw Dakota een andere, leefbare, belangeloze wereld maken. Deze uitgangspunten bieden weliswaar een kader, maar zijn volgens de commissie niet richtinggevend genoeg om een verbindende rode lijn te vormen die het uiteenlopende en brede programma samenhang biedt. Het idee van een vrijhaven om samen te komen zonder dwingende thematiek, zoals in het plan is omschreven, acht de commissie sympathiek maar roept ook vragen op. De losse concepten vindt de commissie ideeënrijk, maar zij constateert dat het geheel van het aanbod versnipperd is. Er worden veel verschillende ideeën gepresenteerd – van het redden van de aarde vanuit een genderperspectief, diasporic intimacy en 100 jaar Tuindorp Oostzaan tot humor als universele taal, vrije plekken en publieke zones in de overgekapitaliseerde stad en ontbijtsessies met rondleidingen over de NDSM-werf. Maar door de beperkte uitwerking van het overkoepelend idee van Radicale Gastvrijheid vindt de commissie dat het plan overhelt naar vrijblijvendheid. Zij beoordeelt de artistieke signatuur van Nieuw Dakota als diffuus en weinig herkenbaar. De commissie vindt dat focus en prioritering is vereist.

In het ingediende plan leest de commissie dat Nieuw Dakota met veel verschillende programma’s veel verschillende bezoekers wil bereiken. De organisatie wil met het artistieke plan uiteenlopende ‘AndereWereldburgers’ samenbrengen. De organisatie geeft met deze term aan dat zij het onderscheid tussen buurtbewoners en wereldburgers niet langer maakt, maar zich richt op iedereen die op zoek is naar ontmoeting, bezinning en verdieping en het bijdragen aan een andere wereld. Volgens de commissie is het artistieke plan in beperkte mate van betekenis voor die weinig omlijnde groep. Zij ziet in eerdere programma’s dat Nieuw Dakota met verschillende verhalen naast elkaar verschillende doelgroepen bereikt, maar niet hoe deze uiteenlopende publieken elkaar bij Nieuw Dakota treffen. Dat wringt volgens de commissie met de ideeën voor Radicale Gastvrijheid om samen een andere, leefbare, belangeloze wereld te maken. Met scherpere keuzes zou de aanvrager volgens de commissie in staat moeten zijn om effectiever te sturen op onderlinge ontmoetingen van de publieksgroepen en zo meer inhoudelijke impact kunnen maken. 

De commissie is kritisch over de artistieke ontwikkeling van Nieuw Dakota. De organisatie stelt dat zij tien jaar lang heeft geoefend in wat ze nu Radicale Gastvrijheid noemt. Onder deze noemer schaart Nieuw Dakota een uitbundig en veelstemmig programma. De komende periode worden lopende programmalijnen zoals Noordkant en Allianties aangevuld met een nieuwe lijn CURE, waarin de zorgende taak van instellingen en kunstenaars voor het publiek en de omgeving benadrukt wordt. De alomvattendheid van de programmering komt op de commissie over als besluiteloos. Zij mist in het plan een duidelijke koers en scherpe prioriteiten. De commissie ziet weliswaar dat Nieuw Dakota reflecteert op voorgaande periode(n) maar constateert ook dat de organisatie de resultaten daarvan niet verbindt met ambities voor de langere termijn. Zo spant Nieuw Dakota zich in om zich in de wijk te manifesteren, weet zij te benoemen wat daarbij wel en niet slaagt, maar laat zij vervolgens in het midden wat zij met die bevindingen doet. Hierdoor is het voor de commissie onduidelijk hoe de toekomstige plannen zich verhouden tot wat de aanvrager al gedaan heeft. Ook stelt zij vast dat het ondernemingsplan niet overtuigend duidelijk maakt hoe de organisatie investeert in het potentieel en de ontwikkeling van haar artistieke leiding. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende.
De commissie is gematigd positief over de verbinding die Nieuw Dakota aangaat met de stedelijke samenleving. De organisatie beoogt de grote sociale verschillen waarmee Amsterdam Noord kampt te adresseren en te minimaliseren, voor zover dat met kunst mogelijk is. De organisatie werkt al jaren actief samen met uiteenlopende partijen in de omgeving. In praktisch opzicht dragen samenwerkingen met bijvoorbeeld Historisch Archief Tuindorp Oostzaan en Huis van de Wijk de Evenaar bij aan het bereiken van Noorderlingen. Inhoudelijk is er bijvoorbeeld samenwerking met Massih Hutaks Verdedig Noord als het gaat over gentrificatie. Toch plaatst de commissie een kanttekening bij deze inspanningen. Het is voor de commissie onduidelijk wat Nieuw Dakota met haar programma ofwel wil brengen naar de wijk ofwel zelf eruit wil halen. Ze mist reflectie van de organisatie op eerdere buurtprogrammering. Hierdoor krijgt de commissie de indruk dat de motivatie om zich te verbinden met de stedelijke samenleving weinig intrinsiek is. 

Gesitueerd op de NDSM-werf en met een expliciete focus op publiek en partners uit Amsterdam-Noord, draagt Nieuw Dakota in de ogen van de commissie bij aan de verdere spreiding van culturele activiteiten en het publieksbereik daarvan in de stad. Wel wijst de commissie op de zeer snelle veranderingen die gaande zijn in dit stadsdeel en in de directe omgeving van de werf. Nieuw Dakota wil een voortrekkersrol spelen in het ontwikkelen van de Maakstad NDSM - waarmee langs de Ms. van Riemsdijkweg een wijkprogrammering gekoppeld wordt aan een plan voor kunst in de openbare ruimte in de stad. Deze programmering beoogt de NDSM-werf West en de omringende buurten met elkaar te verbinden. Het is voor de commissie niet duidelijk hoe dit onderdeel samenhangt met de andere activiteiten van de organisatie. Wat en hoe de organisatie hieraan wil bijdragen, en hoe Nieuw Dakota zich via dit project nadrukkelijker manifesteert in de directe omgeving, wordt in het ondernemingsplan evenmin beschreven. Ook op dit gebied zou Nieuw Dakota zich scherper kunnen profileren.

Als eigen accent kiest Nieuw Dakota voor Wereldstad. De commissie is verrast door deze keuze omdat Nieuw Dakota in de aanvraag spreekt over de leefbaarheid in de stad en de nachtstad. Argumenten en aanknopingspunten voor het thema Wereldstad vindt de commissie niet terug in het plan. Wel benoemt de organisatie het translokale als kernpunt van het programma. Toch mist de commissie prikkelende uitwerking van hoe de organisatie aansluit op internationale uitwisselingen of samenwerkingen die zowel relevant zijn voor Nieuw Dakota als van betekenis zijn voor de stad. De commissie oordeelt daarom dat het plan beperkt aansluit op het thema Wereldstad.  

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als voldoende.
Tot nu toe heeft Nieuw Dakota aangetoond de activiteiten zakelijk-productioneel te kunnen realiseren met grote inzet van een kleine staf en veel vrijwilligers en partners. Daaruit spreekt volgens de commissie toewijding en draagvlak onder de betrokkenen voor het programma. De commissie vindt de uitvoerbaarheid van het nieuwe ondernemingsplan echter precair, gezien de onbalans tussen kleine personeelsomvang en de beoogde veelheid aan activiteiten. In de periode 2021-2024 nemen de presenterende activiteiten, de talentontwikkelingsactiviteiten en de contacturen aan schoolgebonden activiteiten in aantallen flink toe. Waar de organisatie dat wil ondervangen door de vaste capaciteit uit te breiden in uren, meent de commissie dat de oplossing met name gezocht moet worden in reductie van de hoeveelheid activiteiten. Naar aanleiding van de overvolle programmering plaatst de commissie een kanttekening bij het artistieke vakmanschap. De commissie vindt programmaonderdelen los van elkaar intellectueel en gelaagd en daaruit spreekt een zeker vakmanschap. Niettemin zorgt de veelheid en het allesomvattende van het programma, dat het overkoepelende artistieke verhaal diffuus wordt. Het plan dat er ligt is voor de commissie te omvangrijk om als realistisch en uitvoerbaar te beoordelen. Nieuw Dakota wil volgens de commissie alles tegelijkertijd  zeggen, wat de organisatie belemmert om presentaties met kracht en urgentie neer te zetten. 

De commissie beoordeelt de bedrijfsvoering van Nieuw Dakota als kwetsbaar. De organisatie heeft een beperkte financiële reserve en een laag weerstandsvermogen. Dit vormt een mogelijk risico voor de toekomstbestendigheid van de organisatie omdat financiële tegenvallers niet kunnen worden opgevangen. De organisatie constateert dit risico ook zelf maar legt niet uit hoe zij dit tracht te beheersen. De aanvrager geeft aan dat werknemers en kunstenaars momenteel onvoldoende financieel gecompenseerd worden en dat dit moet veranderen. Daarom hanteert Nieuw Dakota in de komende jaren de honorariumrichtlijnen van de Fair Practice Code en De Zaak Nu. Dat stemt de commissie positief. Daarnaast benoemt de organisatie dat zij kleine stappen zet in de professionalisering van de bedrijfsvoering, vooral om in de programmering keuzes te maken aangaande kwaliteit en prioriteit. Hoewel de commissie de noodzaak onderschrijft van keuzes en prioritering van activiteiten ten behoeve van fair practice, ziet zij in de aanvraag niet terug dat Nieuw Dakota dit daadwerkelijk doet. De commissie ziet juist een organisatie die alles aanpakt wat op haar pad komt en hierbij weinig keuzes maakt of prioriteiten stelt. De commissie meent dat het antwoord op eerlijke honoraria in het geval van Nieuw Dakota niet zozeer gezocht dient te worden in meer geld voor personeel. In haar optiek is het vooral cruciaal dat Nieuw Dakota scherper vaststelt wat belangrijk is voor de organisatie en daar de beschikbare middelen aan besteedt. 

In het verlengde daarvan is de commissie het oneens met de grote beoogde expansie van de begroting voor komende jaren. Hoewel de totale kosten hoog zijn, vindt de commissie deze krap begroot in relatie tot de vele activiteiten voor 2021-2024. Volgens de commissie zou Nieuw Dakota ook in financieel opzicht gebaat zijn met scherpere keuzes die leiden tot minder werkzaamheden, waardoor de kostenkant beter in verhouding komt tot de beschikbare middelen. Aan de dekkingskant ziet de commissie dat Nieuw Dakota zich inspant voor een brede financieringsmix met private gelden, bijvoorbeeld uit de verhuur van de eigen ruimte of door het delen van productie- en tentoonstellingskosten met samenwerkingspartners. Dat stemt de commissie positief. Ook is er waardering voor de Club van 500, een groep individuele donateurs waarmee Nieuw Dakota een impuls geeft aan de private financiering van haar plannen. Wel is de commissie benieuwd naar wat sponsoring Nieuw Dakota op kan leveren. Dit wordt door de aanvrager benoemd als speerpunt voor de komende periode, maar er ligt nog geen plan van aanpak en er zijn ook geen hogere sponsorinkomsten opgenomen in de begroting. Dit alles maakt dat de commissie de begroting beoordeelt als beperkt realistisch en weinig passend bij het plan.

De commissie beoordeelt de marketingaanpak overtuigend en passend om het beoogde publiek te bereiken. Voor Nieuw Dakota zijn de belangrijkste doelgroepen de bewoners van de directe omgeving, het specialistische kunstpubliek, kinderen in Noord en de rest van de stad en ten slotte de toeristen en festivalgangers die de werf bezoeken. Om deze groepen te bereiken zet Nieuw Dakota online communicatiemiddelen in en richt zij zich op een zwaan-kleef-aaneffect via de samenwerkingen met wisselende partners, die geacht worden hun achterban mobiliseren voor de programmering van Nieuw Dakota. Mede met het oog op het kleine team en de beperkte middelen, acht de commissie deze aanpak efficiënt. Wel valt de commissie op dat de ambities op dit vlak in verhouding tot de rest van de plannen bescheiden zijn. Nieuw Dakota ambieert een bescheiden groei in publieksaantallen die volgens de commissie prima haalbaar is.

Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.
Voor de periode 2021-2024 ziet de commissie dat de organisatie stappen zet in het diversifiëren van haar aanbod. Met Radicale Gastvrijheid richt Nieuw Dakota zich op kunstenaars van over de hele wereld en wil de organisatie mondiale thematieken, zoals ongelijkheid, religie, gentrificatie, migratie - vertalen naar het lokale. Daarvoor wordt de organisatie bijgestaan door een cultureel divers samengestelde programmaraad, bestaande uit experts in de kunsten. Zij werkt bovendien samen met uiteenlopende en cultureel diverse partners, zoals de Kibi Foundation en het Research Center for Material Culture. De commissie oordeelt daarom dat Nieuw Dakota voldoende bijdraagt aan de verdere diversificatie van het Amsterdamse cultuuraanbod. 

Om nieuwe, cultureel diverse publieksgroepen te bereiken, werkt Nieuw Dakota samen met veel en uiteenlopende partners, zoals stichting Doras en stichting Lijm-lab. Hoewel de commissie in de aanvraag ziet dat Nieuw Dakota zich actief inspant voor het bereiken van een cultureel divers publiek, wordt voor de commissie niet duidelijk waarom de organisatie dit wil. De commissie plaatst een kritische kanttekening bij de taal die Nieuw Dakota hanteert wanneer het gaat om het betrekken van een cultureel divers samengesteld publiek. Begrippen als ‘een brug te ver’, ‘publiek dat een zetje nodig heeft’ of dat ‘er geen touw aan vast te knopen is wie wel en niet te bewegen valt’ komen negatief en oordelend op de commissie over. De commissie ziet dit als een teken dat de organisatie op dit gebied een blinde vlek heeft. Juist omdat Nieuw Dakota zelf nieuwe woorden agendeert, aansluiting bij de wijk zoekt en een veilige haven wil bieden, had de commissie verwacht dat de organisatie hier zorgvuldiger mee zou omgaan. Uit de reflectie op eerdere inspanningen om zich met cultureel diverse doelgroepen te verbinden, mist de commissie hoe eerdere resultaten verbonden worden aan nieuwe ambities. Hierdoor is de commissie matig overtuigd van de aanpak om deze doelgroepen de komende periode wel effectief te bereiken. 

Met betrekking tot een cultureel divers personeelsbestand en bestuur zoekt Nieuw Dakota bij de werving bewust naar cultureel diverse aanvullingen op het team, zodat de translokale visie - daar waar het lokale en het globale samenkomen - ook in de organisatie wordt weerspiegeld. Rekening houdend met de beperkte omvang van de organisatie, is de commissie positief over de al geboekte resultaten op dit punt, bijvoorbeeld met betrekking tot de programmaraad. Voor de komende periode stelt de organisatie zich ten doel ook het bestuur en stagiaire-bestand divers samen te stellen. Wel meent de commissie dat een meer inhoudelijke onderbouwing van een diversiteitsvisie, met concrete doelstellingen, de organisatie kan helpen om dit onderwerp steviger te borgen in de organisatie. 

Conclusie

Volgens de commissie is de aanvrager gebaat bij scherpere artistieke keuzes waaruit een heldere focus en urgentie spreekt. Een uitbreiding van de financiële middelen draagt hier in de optiek van de commissie niet aan bij. De commissie adviseert daarom de aanvraag van Nieuw Dakota gedeeltelijk te honoreren, met een bedrag van € 65.584. 

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie BFNA.