Silbersee

Inleiding

Silbersee is een innovatief productiehuis dat ‘onorthodoxe’ opera en muziektheater creëert voor een breed publiek en per jaar meer dan honderd voorstellingen in binnen- en buitenland opvoert. De verscheidenheid van de menselijke stem is het uitgangspunt bij alles wat Silbersee doet en de aanvrager geeft dat vorm door verbindingen aan te gaan met makers die actief zijn in uiteenlopende genres en disciplines. Naast artistieke vernieuwing is voor Silbersee maatschappelijk engagement belangrijk: het productiehuis kaart actuele thema’s als inclusie, ecologie en artificiële intelligentie aan in de producties.

In de komende periode wil Silbersee zijn missie voortzetten door met Silbersee Productiehuis eigenzinnige opera voor een breed publiek te blijven maken. De aanvrager werkt samen met een breed scala aan gevestigde makers en partnerinstellingen aan voorstellingen die (inter)nationaal toeren. Het R&D-atelier Spr!tzl wordt vanaf 2021 de Silbersee Vrijplaats en gaat zich richten op de ontwikkeling van aanstormende makers van allerlei afkomst, met als overkoepelend doel de innovatie van opera en muziektheater. In de komende periode daagt een OmDenktank de organisatie verder uit om de verhouding tot de samenleving te verdiepen aan de hand van actuele thema's. Dit valt samen met de plannen van de aanvrager om zich te vestigen in Amsterdam-Noord en daar de verbinding uit te breiden met bewoners en culturele en maatschappelijke organisaties.

Silbersee ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van € 137.920 per jaar (incl. indexatie 2020).
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 550.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
De commissie is zeer positief over de sterke artistieke signatuur van Silbersee die tot uiting komt in verrassend en opvallend multidisciplinair muziektheater. De voorstellingen getuigen van geestdrift, nieuwsgierigheid en artistieke durf. Het experiment wordt daarbij niet geschuwd. Het vormt zelfs een integraal deel van de identiteit van Silbersee, evenals het maatschappelijk engagement dat de organisatie nastreeft. De commissie ziet dat terug in een prikkelend programma. Dat maakt actuele thema's zoals artificiële intelligentie en duurzaamheid voor een breed publiek toegankelijk in voorstellingen als Robots in Love, Ghost Town en Weg ermee, die in het ondernemingsplan worden beschreven.

Silbersee richt zich volgens de commissie op een in vorm en inhoud gevarieerd aanbod waarmee ze een doelgroep aanspreekt die houdt van eigenzinnige opera en muziektheater. Ondanks die verscheidenheid is de hiervoor beschreven eigen handtekening van Silbersee altijd herkenbaar en draagt die in de ogen van de commissie bij aan de binding met het publiek. Voor de komende periode gaat de aanvrager zich meer richten op millennials die op zoek zijn naar het ongewone en verrassende. Silbersee haakt volgens de commissie goed in op hun interesses met voorstellingen waarbij verschillende disciplines op een pakkende wijze met elkaar worden vermengd.

De commissie vindt dat Silbersee zich artistiek op een goede manier blijft ontwikkelen en voortdurend op zoek is naar vernieuwing. Dat doet de aanvrager door samen te werken met nieuwe makers die nieuwe ideeën aandragen of door te kijken naar maatschappelijke ontwikkelingen waar voorstellingen op eigenzinnige wijze op inhaken. In dat kader vindt de commissie de Vrijplaats een goed initiatief. De diverse groep jonge makers brengt eigen fascinaties en vakmanschap mee en kan daardoor zorgen voor een continue onderstroom van nieuwe actuele onderwerpen en nieuwe artistieke vormen. Zo kan Silbersee zich ook als gezelschap blijven verjongen en vernieuwen. De commissie maakt uit het ondernemingsplan op dat Silbersee in de komende periode met de Vrijplaats zwaarder wil inzetten op talentontwikkeling. De commissie mist op dat punt wel reflectie op het eerdere R&D-atelier Spr!tzl en wat de organisatie heeft geleerd van dat project. Voor de commissie is het onvoldoende duidelijk wat de verschillen zijn tussen de Vrijplaats en Spr!tzl en wat Silbersee vanaf 2021 specifiek anders gaat doen op het gebied van talentontwikkeling. Ook ontbreekt een reflectie van Silbersee op zijn positie ten opzichte van andere gezelschappen en festivals die zich inzetten voor talentontwikkeling. Hoe jonge makers kunnen doorstromen in het veld vindt de commissie nog te beperkt toegelicht. Het is duidelijk welke samenwerkingspartners een rol spelen binnen de Vrijplaats, maar de commissie krijgt geen beeld hoe de ontwikkeling verder concreet vorm krijgt. De keuze om de Vrijplaats in de komende periode binnen de organisatie significant te laten groeien mist volgens de commissie daarom onderbouwing.

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed.
Silbersee wil volgens het ondernemingsplan de verbinding met de stedelijke samenleving opzoeken door samen te werken met culturele en maatschappelijke partners in het stadsdeel Noord waar de organisatie zich wil vestigen. De commissie ziet die samenwerking al overtuigend terug in de workshop Presenteren is een kunst die Silbersee aan vmbo-leerlingen op het Over-Y College geeft. Op termijn wil de aanvrager in Noord bijzondere familievoorstellingen programmeren in de voorjaars- en herfstvakantie om de jongste generaties van deze wijk te bereiken. De commissie merkt wel op dat het plan naast het initiatief met het Over-Y College geen andere concrete samenwerkingen met maatschappelijke organisaties in Noord noemt. Op dat gebied kan Silbersee dus nog meer ondernemen.

De commissie vindt dat de activiteiten goed zijn verspreid over de stad. Het merendeel van de voorstellingen vindt plaats in Centrum en Noord: producties zijn opgevoerd in ITA in het Centrum, het Muziekgebouw aan ‘t IJ in Oost en de A’DAM Toren, Casco en de NDSM-Werf in Noord. In de komende periode zet Silbersee deze lijn voort en komt de nadruk op Noord te liggen omdat de aanvrager daar een eigen huis wil vestigen. De relatie met dat stadsdeel wil de organisatie intensiveren door daar activiteiten te organiseren en samen te werken met de broedplaats de Rietwijker.

Silbersee kiest als eigen accent Groene stad. De commissie vindt dat het thema aansluit bij de activiteiten van het productiehuis en goed wordt uitgewerkt in het ondernemingsplan. De aanvrager heeft als voornemen om over zeven jaar de ecologische voetafdruk van Silbersee te reduceren naar nul. Dat wil de organisatie doen door verschillende maatregelen te treffen zoals het gebruik van openbaar vervoer, het vermijden van vliegreizen en het duurzaam inkopen van drukwerk. Silbersee wil daarnaast decors maken van materialen die op de specifieke speelplek aanwezig zijn. Dit maakt het transport van zware decors overbodig en zo betrekt de aanvrager tevens de lokale gemeenschap bij het creëren van de producties. De commissie vindt dat Silbersee met deze plannen een mooie bijdrage levert aan de ontwikkeling van Amsterdam als circulaire en schone stad.

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als zwak.
Silbersee kiest ervoor om in één keer op te schalen in plaats van geleidelijk uit te breiden met de Vrijplaats en het Productiehuis. Door deze groei ontstaan er in de ogen van de commissie risico’s met betrekking tot de uitvoerbaarheid. De commissie ziet als kracht van Silbersee dat het nu een kleine en flexibele organisatie is die beschikt over vakmanschap en deskundigheid. De lijnen zijn kort tussen artistieke, zakelijke, organisatorische en marketingmedewerkers. Het geschetste plan heeft de commissie er echter niet van overtuigd dat Silbersee de ambitieuze splitsing in activiteiten organisatorisch aankan, omdat de organisatie een nieuwe situatie creëert waarin het Productiehuis en de Vrijplaats hun eigen begrotingen en relaties hebben. Verder moet de organisatie in korte tijd veel nieuwe medewerkers aannemen en inwerken om het plan te realiseren en de commissie heeft onvoldoende vertrouwen dat deze nieuwe lichting op korte termijn ervaren genoeg zal zijn om deze grote ambities waar te maken.

Op het gebied van de bedrijfsvoering valt het de commissie op dat er door een daling van het eigen vermogen in 2019 nagenoeg geen buffer is om tekorten op te vangen. De organisatie gaat ervan uit dat het weerstandsvermogen door het vermoedelijke positieve exploitatieresultaat in 2020 weer versterkt zal worden tot het oude niveau, € 170.000. De commissie vindt het positief dat de reserves worden aangevuld, maar merkt op dat de hoogte van deze buffer is gestoeld op de financiële behoeften van de organisatie in de afgelopen periode. De ambities van Silbersee en daarmee ook de risico’s, zijn in de komende periode echter veel groter. Ze vindt het voor de bedrijfsvoering zorgelijk dat het streefbedrag voor de reserves daar niet op is aangepast. De commissie concludeert verder dat de lasten zijn toegenomen als gevolg van het grote aantal voorstellingen dat is geproduceerd. Silbersee geeft in het bijgevoegde bestuursverslag van 2018 aan dat de druk groot was om nieuwe producties uit te brengen. Daardoor was de voorbereidingsperiode te krap met als gevolg dat twee voorstellingen op het moment van première volgens Silbersee nog niet rijp waren. De commissie kan zich niet vinden in een dergelijke risicovolle manier van produceren.

De commissie vindt de begroting die achter de splitsing van het Productiehuis en de Vrijplaats ligt niet realistisch en risicovol. Hoewel de inkomsten van het productiehuis voor de helft worden gezekerd door de productie Club Faust in samenwerking met De Nationale Opera, zijn de coproducties drastisch teruggebracht. Silbersee doet dit om de druk op het Productiehuis te verlagen, maar in de ogen van de commissie is dat een te beperkte maatregel die onvoldoende rekening houdt met de financiële gevolgen van de toename van de beheerslasten en de uitbreiding van het personeel die nodig zijn om de Vrijplaats van de grond te krijgen. Verder dienden de coproducties in de voorgaande jaren als de voornaamste bron voor overige inkomsten van de organisatie. Hier zouden in de komende periode andere (nieuwe) inkomstenbronnen tegenover moeten staan, meent de commissie. Echter worden deze inkomsten nu doorbelast aan bijdragen van publieke fondsen zoals het AFK. Dit vindt de commissie niet passend en bovendien risicovol. Door de daling van het eigen vermogen in de afgelopen periode is er in 2021-2024 nog weinig ruimte voor financiële tegenvallers, terwijl er in de begroting ook nog weinig rekening is gehouden met tegenvallende prestaties van bijvoorbeeld coproducties. In hoeverre de administratieve organisatie is verbeterd, om verliezen zoals in 2019 te voorkomen, wordt niet aangegeven. Dit geeft de commissie weinig vertrouwen dat deze begroting realistisch is gezien de grootse plannen die Silbersee wil uitvoeren.

De ideeën achter het marketingplan vindt de commissie goed, maar het plan mist een concrete aanpak die de vijf genoemde doelen verder uitwerkt. In het plan schrijft Silbersee dat de organisatie zich vooral wil richten op millennials en bewoners van Amsterdam-Noord. De aanvrager heeft onderzoek laten doen naar de doelgroep millennials en wil in Noord publiek bereiken door een gemeenschap op te bouwen rondom de nieuwe locatie. Daarnaast wil de organisatie extra mankracht inzetten voor marketing en communicatie. Deze intenties worden naar de mening van de commissie onvoldoende praktisch uitgewerkt. Het wordt niet duidelijk hoe de publieksgroei wordt bereikt en wat de prioriteiten zullen zijn van de nieuwe marketingmedewerkers.

Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.
De commissie vindt dat de organisatie in ruime mate bijdraagt aan de culturele diversiteit van het cultuuraanbod in Amsterdam, omdat diversiteit van meet af aan een gegeven is geweest in de programmering. De focus ligt daarbij op urban invloeden en genres, en die vertaalt Silbersee volgens de commissie op een interessante en spannende manier naar de voorstellingen. Voor de komende jaren streeft Silbersee ernaar nog intensiever samen te werken met makers die een cultureel diverse achtergrond hebben. Een voorbeeld daarvan is de jaarlijkse Silbersee Summer Academy waar via de Refugee Talent Hub en de Stichting voor Vluchteling Studenten UAF, makers worden betrokken die vluchteling zijn of een migratieachtergrond hebben.

Silbersee zet een aantal stappen om een cultureel divers samengesteld publiek te bereiken, maar kan daarin ondernemender zijn in de ogen van de commissie. Uit het actieplan diversiteit en inclusie blijkt dat de aanvrager zich vooral richt op millennials en jongeren, zonder uitgebreid in te gaan op de culturele achtergrond van deze doelgroepen. Hierdoor kan Silbersee de commissie niet overtuigen dat de organisatie voldoende actief is om biculturele publieksgroepen aan te trekken. Ook mist de commissie samenwerkingen met culturele of maatschappelijke organisaties die de aanvrager aan kan gaan om een cultureel diverser publiek te bereiken. Samenwerking met cultureel diverse makers brengt immers niet automatisch cultureel divers publiek mee. Silbersee kan daar meer visie op ontwikkelen en zich er meer voor inspannen.

In de ogen van de commissie heeft de organisatie van Silbersee een cultureel divers personeelsbestand en bestuur. In de organisatie zijn veel mensen werkzaam met een biculturele achtergrond en vrijwel al de producties hebben een cultureel diverse cast. Verder waardeert de commissie het voornemen om een nieuwe medewerker aan te trekken die het inclusiebeleid bewaakt, waardoor dit in de komende periode een aandachtspunt blijft binnen de organisatie.

Conclusie

De commissie adviseert op grond van bovenstaande overwegingen de aanvraag van de Stichting Silbersee gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 155.000 per jaar. De schaalvergroting is naar mening van de commissie te fors, onvoldoende onderbouwd en niet realistisch gezien de huidige organisatiestructuur. Gezien de mogelijke risico’s is de commissie niet overtuigd van de wenselijkheid om de grote ambities die in het plan zijn verwoord, te realiseren.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.