Stichting Rettisj & Kippevet (Amsterdam Klezmer Band)

Muziek / muziektheater
Aangevraagd: € 50.000
Toegekend: € 40.000

Inleiding

Stichting Rettisj & Kippevet (hierna ook: de Amsterdam Klezmer Band) is de organisatie achter de Amsterdam Klezmer Band. De Amsterdam Klezmer Band is een septet dat eigen klezmer- en balkancomposities speelt en tussen de 55 en 75 concerten per jaar organiseert op festivals, in theaters, in clubs en op jazzpodia in binnen- en buitenland. De Amsterdam Klezmer Band wil een zo groot mogelijk publiek kennis laten maken met ‘Amsterdam Klezmer’, dat wil zeggen: originele, nieuwe composities die duidelijk de signatuur van de Amsterdam Klezmer Band dragen en die de klezmertraditie verbreden, verdiepen en vernieuwen. De muziek van de Amsterdam Klezmer Band staat in de woorden van de aanvrager altijd open voor afwijkende of zelfs prettig ontregelende muzikale invloeden.

Voor de Amsterdam Klezmer Band staat de periode 2021-2024 in het teken van verdieping. De aanvrager doet dit door zich in de activiteiten met name te richten op de basis, het septet, en door in de samenwerkingen vooral voort te bouwen op al bestaande verbanden. Het ensemble wil minimaal 55 concerten per jaar geven, waaronder de viering van het 25-jarig bestaan, een nieuwe theatervoorstelling, samenwerkingen met de Hongaarse folkband Söndörgő en het Amsterdams Andalusisch Orkest, Amsterdam Klezmer CLUB en LAB, een akoestische tournee in kerken, een nieuwe cd tournee, incidentele concerten en korte samenwerkingen. De Amsterdam Klezmer Band wil circa 50 nieuwe composities schrijven, twee nieuwe albums opnemen en verschillende digitale releases doen. Tevens wil de band zijn palet uitbreiden door educatieve activiteiten op te zetten en bladmuziek van Amsterdam Klezmer Band repertoire uit te geven.

Stichting Rettisj & Kippevet ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van € 37.123 per jaar (incl. indexatie 2020).
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 50.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.


Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
Het plan kenmerkt zich in de ogen van de commissie door een herkenbare eigen signatuur, geworteld in de klezmer- en balkanmuziek. De band speelt aansprekende eigen composities op het snijvlak van verschillende (wereld)muziekgenres. De commissie vindt dat de Amsterdam Klezmer Band met hun aanstekelijke en energieke optredens met eigen repertoire klezmer- en balkanmuziek actueel en levendig houdt en door diverse samenwerkingen het klankpalet van zichzelf en het genre verbreedt en vernieuwt. Zo wordt door de samenwerking met het Amsterdams Andalusisch Orkest Noord-Arabische, Andalusische muziek vermengd met het klezmerrepertoire. De voorgenomen activiteiten zijn in grote lijnen een voortzetting van wat in de huidige vierjarenperiode is geïnitieerd en gepresenteerd. Het ensemble gaat energiek voort op de ingeslagen weg, maar slaat volgens de commissie geen verrassende nieuwe wegen in. Nieuwe onderdelen zoals Amsterdam Klezmer LAB en het voornemen om educatie een vastere plek te geven liggen volgens de commissie in het verlengde van de eerdere activiteiten. Wel heeft Amsterdam Klezmer Band meer behoefte zich te concentreren op het septet zelf om daarmee zijn visie op klezmer sterker uit te dragen: het verbreden en vernieuwen van het genre door open te staan voor andere muzikale invloeden. Amsterdam Klezmer Band wil meer inspiratie uit zijn artistieke kern halen en vanuit zijn eigen kracht opereren. In de praktijk betekent dit dat Amsterdam Klezmer Band meer als vast septet wil gaan optreden en daarmee een nieuw akoestisch circuit wil aanboren. In 2023 zal het septet akoestische concerten geven in kerken. Amsterdam Klezmer Band vindt zichzelf het meest puur klinken als er akoestisch gespeeld wordt. Ook bij de nieuwe theatershow, de clubshow of de festivaloptredens moet de kracht van het septet het uitgangspunt zijn. De commissie vindt dit een eigenzinnige en prikkelende keuze die nieuwsgierig maakt naar het werk van het septet de komende jaren. 

Amsterdam Klezmer Band bespeelt verschillende circuits, het pop- en festivalcircuit, het theatercircuit en jazzpodia en heeft daardoor verscheidene doelgroepen. De commissie is van mening dat de Amsterdam Klezmer Band een vast, groot en trouw publiek heeft voor wie de muziek grote aantrekkingskracht uitoefent. Dit publiek bestaat volgens een marktonderzoek in opdracht van de band uit: de (jong)volwassen, vrije, politiek links georiënteerde, hoog opgeleide stadsmens. Binnen deze doelgroep zijn verschillende leeftijdsgroepen te onderscheiden. Het pop- of festivalpubliek is doorgaans wat jonger, tussen de18 en 40 jaar en het theater/jazzpodiumpubliek wat ouder, tussen de 35 en 70 jaar. De commissie kan hieruit afleiden dat het wat oudere theaterpubliek waarschijnlijk interesse zal hebben in de theatervoorstellingen zoals Some kind of Gollem en voor de jongeren de concerten op popfestivals aansprekend zullen zijn, maar er ontbreekt in het plan een visie op welk programma de aanvrager voor wie maakt. Niettemin vindt de commissie het in het algemeen wel aantrekkelijk voor het beoogde publiek dat Amsterdam Klezmer Band het genre wereldmuziek fris houdt door de klezmer traditie te verbreden en te vernieuwen. Amsterdam Klezmer Band wil klezmermuziek blijven ontwikkelen en een nieuwe lading geven door open te blijven staan voor afwijkende muzikale invloeden. Ook heeft Amsterdam Klezmer Band een energieke en feestelijke podiumpresentatie, waardoor het aanbod volgens de commissie voor het beoogde publiek aansprekend blijft.

De commissie is van menig dat Amsterdam Klezmer Band voldoende reflecteert op de voorgaande periode en op grond daarvan goed beargumenteert dat ze niet zozeer opvallende nieuwe paden wil betreden, maar inzet op verdieping. Amsterdam Klezmer Band is een organisme van zeven verschillende musici dat al vijfentwintig jaar bestaat en gezamenlijk een eigen muzikaal idioom heeft ontwikkeld. De band wil meer terug naar zijn stevige kern, het septet, en de komende periode vanuit die basis opereren en inspiratie opdoen. De commissie vindt die keuze goed onderbouwd. Ze is er daarnaast positief over dat Amsterdam Klezmer Band ook in zijn samenwerkingen naar verdieping zoekt, door bij podiumproducties vooral te kiezen voor ensembles met wie ze al eerder samenwerkten, zoals met Söndörgő en Amsterdams Andalusisch Orkest. Samenwerkingen waar meer het muzikale onderzoek centraal staat dan de concertpresentatie, brengt ze onder in het nieuwe Amsterdam Klezmer Band Lab. Daar creëert het ensemble ruimte voor zichzelf om bijvoorbeeld even helemaal uit het klezmer idioom te stappen en experimentele programma’s te maken met een band als The Ex. Verder is er de ambitie om educatie een vastere plek te geven vanaf 2021. In 2020/21 wordt een pilot gestart voor het opzetten van een leerorkest. Daarnaast willen de musici hun expertise delen en hun repertoire beter beschikbaar maken voor andere musici via de uitgave van bladmuziek van hun repertoire. De commissie is positief over deze ontwikkelingen die bij kunnen dragen aan een bredere belangstelling voor het repertoire en voor overdracht van specialistische kennis zorgen. De commissie merkt op dat er in het ondernemingsplan nauwelijks aandacht wordt besteed aan de artistieke ontwikkeling van de musici zelf. De commissie vindt wel dat het plan goede mogelijkheden biedt voor de zeven musici om zich te ontwikkelen in de vorm van samenwerkingen met andere musici en ensembles waardoor nieuw repertoire wordt ontdekt.


Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als goed. 
De commissie meent dat Amsterdam Klezmer Band zich minimaal verbindt met de bewoners van de stad. De commissie ziet geen directe link met buurtbewoners of maatschappelijke organisaties. De verbinding kan wel gecreëerd worden via het opzetten van het leerorkest voor jonge musici en het geven van incidentele workshops aan amateurmusici. Deze voornemens worden benoemd, maar hoe deze initiatieven bijdragen aan verbinding met de stedelijke samenleving is echter niet toegelicht. De commissie ziet dan ook voornamelijk culturele samenwerkingen in de stad en geen maatschappelijke. 

De commissie constateert dat Amsterdam Klezmer Band een grote bijdrage levert aan de spreiding van activiteiten en publiek in de stad. De voorgenomen spreiding vindt de commissie realistisch in het licht van het track record dat de band in dit opzicht heeft. Amsterdam Klezmer Band ontplooit activiteiten in vrijwel alle stadsdelen en speelt grotendeels buiten het centrum en Amsterdam-Zuid. Naast de vaste speellocaties Mezrab en het Bimhuis, staan de komende periode activiteiten gepland in onder meer Podium Mozaïek, de Meervaart, de Tolhuistuin en op nog nader te bepalen Amsterdamse festivals.

Amsterdam Klezmer Band heeft gekozen voor het thema Wereldstad als eigen accent.
De commissie is zeer positief over de invulling van dit thema. De commissie ziet de Amsterdam Klezmer Band als culturele ambassadeur voor Amsterdam in het buitenland. De aanvrager is daarnaast sterk verankerd in thuisstad Amsterdam, maar beweegt zich over de hele wereld. Het ensemble initieert en neemt deel aan internationale uitwisselingen en samenwerkingen, laat zich inspireren door muziekstijlen uit alle windstreken en opereert op de internationale markt. Dit uit zich in de vele buitenlandse concerten die jaarlijks gegeven worden en door de muziek en musici die het ensemble vanuit de hele wereld naar Amsterdam haalt.


Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed.
De commissie heeft vertrouwen dat de plannen voor de komende tijd realistisch en uitvoerbaar zijn op zowel zakelijk, artistiek als productioneel vlak. Met de 24 jaar lange ervaring heeft de organisatie voldoende deskundigheid en vakmanschap om een activiteitenprogramma van dergelijke omvang organisatorisch en productioneel aan te kunnen. De artistieke leiding is in handen van de zeven bandleden die de zakelijke leiding aansturen en een deskundig bestuur ziet toe op het functioneren van de organisatie. Omdat de binnen- en buitenlandse boekingen door een manager (3sMusic Productions) worden geregeld, heeft het ensemble alle ruimte om te touren en te creëren. Het valt de commissie verder op dat de Amsterdam Klezmer Band al jaren een uitstekende live reputatie heeft in het festivalcircuit en dat hun formule goed werkt in zowel het theater als festivallandschap. De plannen voor 2021-2024 zijn voor een groot deel een voortzetting van de huidige succesvolle vierjarenperiode en dat vindt de commissie een wijze keuze. Als verandering ziet de commissie wel dat de Amsterdam Klezmer Band zich meer richt op zijn oorspronkelijke septet vorm. Dit maakt het ensemble in de ogen van de commissie meer flexibel en wendbaar waardoor de uitvoerbaarheid productioneel efficiënter wordt.

De Amsterdam Klezmer Band heeft naar het oordeel van de commissie een gezonde bedrijfsvoering waarbij de financiën over vier jaar gerekend net toereikend zijn. De commissie vindt de financiële situatie hoewel mager, toereikend om de activiteiten uit te voeren. Er is echter nauwelijks een buffer om eventuele tegenvallers op te vangen. Het is in het live-band circuit volgens de commissie gebruikelijk om met een beperkte buffer te opereren en de meeste bands investeren ‘winst’ in nieuw werk zodat er meestal geen reserve wordt opgebouwd. Toch vindt de commissie dat het risico voor de continuïteit meer beheerst kan worden. Gezien het lage percentage publieksinkomsten is een strategie voor het werven van meer publieksgelden nodig. Het vertrouwen in de continuïteit van de aanvrager leunt naar de mening van de commissie vooral op het sterke trackrecord van de band als live sensatie, en de flexibiliteit die de organisatie in zijn bedrijfsvoering laat zien. Zo werkt de Amsterdam Klezmer Band met investerings- en uitvoeringsjaren waardoor de output en daarmee de financiën schommelen, en tegelijkertijd enige wendbaarheid creëren. Dit vindt de commissie een passende en efficiënte manier om te zorgen dat er toch ruimte is voor investering en getuigt van ondernemingsgeest. De commissie maakt als kanttekening dat die ondernemingsgeest ook meer ingezet zou kunnen worden om meer uit de investeringen te halen.

De commissie vindt de begroting realistisch en passend bij het plan. De begroting is gebaseerd op een voortzetting, op iets lager niveau dan 2018, van de activiteiten en is naar mening van de commissie in balans. De kosten en inkomsten zijn duidelijk weergegeven. Voor de periode 2021-2024 streeft de Stichting naar een meer gespreide mix van inkomstenbronnen ten opzichte van de vorige twee periodes. Toen bestonden de inkomsten vrijwel uitsluitend uit publieksinkomsten en meerjarige subsidie. De beoogde mix voor de komende periode bestaat uit publieksinkomsten, overige inkomsten uit de merchandise en inkomsten uit educatie, overige inkomsten uit private en incidentele publieke middelen, meerjarige subsidie van het FPK en meerjarige subsidie van het AFK. De commissie ziet dit als een passende en gevarieerde financieringsmix en vindt dat dit een juiste ontwikkeling is gezien de vorige periode. Hierdoor zijn de risico’s beter gespreid. Ook wil Amsterdam Klezmer Band een hoger eigen inkomstenaandeel van publieksinkomsten bewerkstelligen, wat de commissie toejuicht.
Daarentegen vindt de commissie de onderbouwing voor het gestegen subsidiebedrag niet overtuigend gezien de matiging aan activiteiten. Bovendien zit het voordeel van ambassadeurschap ook in het merk Amsterdam, wat voor de band ook een voordeel oplevert en dus niet opgaat als onderbouwing voor een stijging van het gevraagde bedrag. 
De commissie merkt op dat de Amsterdam Klezmer Band een VOF heeft om fiscale redenen, waar de cd-producties en verkoop zijn ondergebracht. In de toelichting op de begroting geeft de stichting uitleg dat deze VOF nog nooit winst heeft gemaakt, maar om transparantie te creëren op de kosten en inkomsten, en de artistieke output die onderdeel van de stichting vormt, deze VOF toch zal opheffen en in 2021 in de stichting zal onderbrengen. De commissie vindt dit een juiste beslissing en realiseert zich dat inkomsten uit cd-verkoop sporadisch voorkomen heden ten dage.

De commissie vindt het marketingplan realistisch en passend om het beoogde publiek te bereiken. De aanvrager streeft naar een publiekstoename in 2021-2024 en wil het merk Amsterdam Klezmer Band versterken op verschillende manieren: door meer te gaan samenwerken met het Bimhuis tijdens de experimentele avonden, door de educatieve activiteiten en door het uitgeven van bladmuziek. De commissie is positief over deze publieksdoelstellingen. De gedifferentieerde marketingstrategie die de band hanteert, vindt de commissie een uitstekende aanpak. Zo wordt in het ondernemingsplan beschreven dat de Amsterdam Klezmer Band verschillende circuits bespeelt: het pop- en festivalcircuit, het theatercircuit en jazzpodia, in binnen- en buitenland. Voor die verschillende circuits ontwikkelt de Amsterdam Klezmer Band in nauwe samenwerking met management en zalen een op maat gemaakte gedetailleerde strategie, die per circuit en per product benoemt welke marketing en communicatie-instrumenten moeten worden ingezet. Deze strategie is in twee delen opgebouwd: in een online en een offline campagne. Bij zowel nationale als internationale tournees wordt met de lokale agent of zaal vastgesteld welke mediakanalen ingezet moeten worden, omdat Amsterdam Klezmer Band het verhogen van de bezettingsgraad van de speelplekken ziet als een verantwoordelijkheid van beide. De aanpak getuigt in de ogen van de commissie van een grote deskundigheid en van realisme. Amsterdam Klezmer Band heeft de afgelopen jaren diverse malen de monitor van het FPK ingezet voor publieksonderzoek en zal dit ook de komende periode blijven doen. De resultaten van dit onderzoek worden gedeeld met de communicatie-afdelingen van de speelplekken om hun PR te ondersteunen. Het delen van deze knowhow ziet de commissie als voorbeeldstellend.


Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als voldoende.
De commissie is van menig dat het plan in artistieke zin bijdraagt aan de culturele diversiteit van het Amsterdamse cultuuraanbod. De Amsterdam Klezmer Band merkt op dat klezmermuziek van oorsprong een eclectische stijl is. Om zijn palet te verrijken zoekt de band voortdurend naar invloeden uit andere genres van over de hele wereld. De commissie meent dat uit de missie van Amsterdam Klezmer Band volgt dat er een cultureel divers aanbod is en dat zich dat ook uit in de programmering voor de komende periode. Zo speelt de band Joodse muziek met veel invloeden van balkan- en zigeunermuziek. Dit repertoire van veelal Oost-Europese muziekgenres wordt uitgebreid door de samenwerking met ensembles die zijn gespecialiseerd in muziek uit andere cultuurgebieden, zoals het Amsterdams Andalusisch Orkest, en met artiesten uit bijvoorbeeld Turkije, Marokko, Ethiopië en Brazilië. Zo creëert de Amsterdam Klezmer Band verrijking van het repertoire en van het cultureel divers aanbod in de stad.

Naar de mening van de commissie draagt het plan in geringe mate bij aan het bereiken van een cultureel divers publiek in de stad. De Amsterdam Klezmer Band wil structureel een nieuw, jonger en cultureel diverser, publiek bereiken. Amsterdam Klezmer Band heeft reeds een groot publiek en stelt dat het, door zich op diverse podia en in diverse circuits te presenteren, een cultureel divers publiek bereikt. Ook is het streven om via samenwerkingen met partijen als het Amsterdams Andalusisch Orkest een meer cultureel divers publiek te bereiken. De commissie is positief over de intenties om het publiek te verbreden, maar meent dat de publiekssamenstelling bij concerten nu nog nauwelijks cultureel divers is. Ze is van mening dat er stevige inspanningen nodig zijn om hierin verandering te brengen, en is er niet van overtuigd dat de initiatieven die in het plan worden genoemd toereikend zullen zijn.

Amsterdam Klezmer Band heeft als een van de prioriteiten om diversiteit te vergroten binnen de organisatie en met name het bestuur. De komende periode wil de Amsterdam Klezmer Band binnen de organisatie en binnen het bestuur minimaal één persoon met een migratieachtergrond opnemen. Amsterdam Klezmer Band geeft echter aan nauwelijks contacten te hebben met netwerken waarbinnen bestuursleden met een niet-westerse achtergrond gevonden kunnen worden. Daarbij signaleert Amsterdam Klezmer Band ook ingesleten patronen in de organisatie die ze wil aanpakken door middel van vergroting van het bewustzijn omtrent diversiteit. De commissie is positief over de zelfreflectie van Amsterdam Klezmer Band op dit vlak, maar vindt de genoemde intenties nog te weinig concreet om een slag te maken in de culturele diversiteit van het personeel. Ze constateert dat zowel de visie van de organisatie op als de aanpak voor meer culturele diversiteit in personeel en bestuur in ontwikkeling zijn, maar dat het plan hiervoor nog niet helemaal overtuigt. 


Conclusie

De commissie vindt de onderbouwing voor het gestegen subsidiebedrag niet overtuigend gezien de matiging aan activiteiten. De commissie adviseert daarom de aanvraag van Amsterdam Klezmer Band gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van € 40.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Muziek en Muziektheater.