Jakop Ahlbom Company

Inleiding

Jakop Ahlbom Company is een mimegezelschap dat verhalende, woordeloze theatervoorstellingen maakt in beeld en beweging en daarbij meerdere disciplines en vormen inzet. Het gezelschap maakt deze voorstellingen in een grootschalig gemonteerde context, voor de grote- en middenzaal, op stedelijk, landelijk en internationaal niveau. Het gezelschap heeft als thuisbasis Meervaart Theater Jakop Ahlbom Company wil voor een groot en divers publiek in binnen- en buitenland universele verhalen vertellen die aanzetten tot het kijken met een nieuwe en onorthodoxe blik. Het gezelschap werkt vanuit drie uitgangspunten: verbeeldingskracht, de bezoeker en kwaliteit. 

In de komende periode wil Jakop Ahlbom het associatieve verhaal verder verdiepen en tegelijkertijd zijn voorstellingen invoelbaar en toegankelijk houden. Hij wil excelleren in zijn creativiteit en vakmanschap en daarin risico’s blijven nemen. De komende vier jaar werkt hij vanuit een verbindend thema, dat voortbouwt op zijn thema van de mens die voortdurend in gevecht is met zijn onderbewuste verlangens en angsten: de gefantaseerde ik. ‘Durven we echt naar het diepste in onszelf en in de ander te kijken?’ 

In de komende periode maakt het gezelschap jaarlijks een nieuwe voorstelling, met een versterkte focus op publiekswerking. Het gezelschap ontwikkelt twee reizende voorstellingen (Unseen en Doppelgänger), een coproductie (Knock-Out), een ‘immersive experience’, een vierdimensionale illusionaire ervaring in Amsterdam (Lost Circus) en een muziektheatervoorstelling in coproductie met een nader te bepalen muzikale partner.

Jakop Ahlbom Company ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van € 132.616 per jaar (incl. indexatie 2020). 
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 175.000 bedrag per jaar in het kader van het Kunstenplan.

Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als zeer goed. 
De voorstellingen van Jakop Ahlbom Company dragen overtuigend de heel eigen signatuur van artistiek leider en regisseur Jakop Ahlbom. De vormtaal die hij in het theater hanteert is uniek en oorspronkelijk door de ingenieuze combinatie van inhoud, technieken en disciplines. Hierdoor ontstaat een droomachtige logica, een vorm die het midden houdt tussen mime, slapstick, variété en illusionisme. De voorstellingen komen duidelijk voort uit de eigen fascinaties van Ahlbom, geïnspireerd op iconische figuren, filmgenres of boeken. De voorstellingsconcepten zijn volgens de commissie inventief, verrassend en (technisch) van hoge kwaliteit. Ook de productieplannen voor de komende periode getuigen volgens de commissie van de eigen artistieke signatuur, zoals in projectvoorstellen van het surrealistisch aandoende Unseen en Knock-Out waarbij een actiefilm op toneel vorm krijgt. De naar de mening van de commissie in de aanvraag aanstekelijk beschreven nieuwe producties maken nieuwsgierig.

De aanvraag getuigt er volgens de commissie van dat het gezelschap zich sterk bewust is van de artistieke betekenis voor het beoogde publiek. Zowel in de missie als de visie van het gezelschap staat de bezoeker centraal en alle activiteiten zijn er optimaal op gericht om deze in onbekende werelden en andere realiteiten mee te voeren. Jakop Ahlbom geeft mogelijke kijkjes in de menselijke ziel en dat is volgens de commissie aansprekend voor zijn publiek. De thema’s die hij aansnijdt zijn voor veel mensen herkenbaar, omdat ze een appèl doen op het onbewuste; op de wereld van dromen, angsten en escapisme. Dit psychologische aspect geeft verdieping aan de beleving van de voorstelling. Die nadruk op beleving komt volgens de commissie zeer overtuigend tot uitdrukking in de ontwikkeling in 2022 van een ‘immersive experience’, waarin de toeschouwer ronddwaalt in een vierdimensionale werkelijkheid. 

De commissie stelt vast dat het gezelschap op basis van een zelfkritische en effectieve terugblik op het eigen werk een logische en interessante artistieke ontwikkeling voor de komende jaren nastreeft. Jakop Ahlbom Company blikt in het plan zelfkritisch terug op minder geslaagd werk, waar op een overtuigende manier op productioneel zakelijk vlak lering uit getrokken wordt. De nieuwe plannen komen tegelijkertijd organisch voort uit dit eerdere werk, voortbouwend op het thema van de mens die voortdurend in gevecht is met zijn onderbewuste verlangens en angsten. Daarbij heeft Jakop Ahlbom een verdergaande ambitie om groter werk te maken, zoals ook de samenwerkingen met bijvoorbeeld Meervaart Theater zich verder ontwikkelen om dit te faciliteren. Dat Jakop Ahlbom in 2023 een klein onderzoek gaat doen naar een gepaste muzikale samenwerking en een vorm dat moet leiden tot een muzikale familievoorstelling voor de grote zaal aan het einde van de kunstenplanperiode vindt de commissie interessant. Jakop Ahlbom Company maakt daarnaast ruimte voor talentontwikkeling binnen de mime in samenwerking met Schweigman&, Golden Palace en de Mime Opleiding. De commissie ziet dit vertaald in een initiatief als de Dag van de Mime en een mogelijk tweejaarlijks festival. 

Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als voldoende. 
Jakop Ahlbom Company verbindt zich in beperkte mate met de stedelijke samenleving. 
Het gezelschap is huisgezelschap van De Meervaart in Nieuw-West en verbindt zich in dat stadsdeel op praktische wijze met omgeving. Zo biedt het gezelschap workshops, educatieve activiteiten en stages aan in samenwerking met bijvoorbeeld scholen en een buurthuis. Omdat deze activiteiten voornamelijk gericht zijn op voorstellingsbezoek, ziet de commissie daar geen specifieke inhoudelijke verbinding in met bewoners of maatschappelijke organisaties. De commissie vindt het een positieve stap dat (samen met andere huisgezelschappen van Meervaart Theater) een ‘publiekswerker’ voor de buurt wordt aangesteld, maar het plan maakt niet duidelijk wat zijn of haar inzet concreet zal betekenen. 

Uit het ondernemingsplan blijkt dat het gezelschap het meeste publiek bereikt met activiteiten in stadsdeel Nieuw-West, waar het als huisgezelschap van Meervaart Theater gevestigd is. Daarnaast vinden activiteiten in het centrum plaats. Jakop Ahlbom Company draagt daarmee in redelijke mate bij aan de spreiding van activiteiten en publiek in Amsterdam. De commissie vindt dit begrijpelijk omdat niet alle podia geëquipeerd zijn voor de specifieke, technisch complexe aard en omvang van de voorstellingen. Jakop Ahlbom Company heeft enkele specifieke (educatieve) activiteiten opgezet die zich richten op het publiek in Nieuw-West en ook in Weesp is sprake van samenwerking met Cultuurnetwerk om publiek te bereiken. De immersieve voorstelling Lost Circus wordt een locatievoorstelling en biedt daarmee mogelijkheden om zichtbaar te zijn in andere stadsdelen, maar de locatie daarvan is nog niet bekend. 

Jakop Ahlbom Company heeft als eigen accent gekozen voor het thema Wereldstad. 
De uitwerking is overtuigend en past goed bij de plannen. De commissie vindt dat het gezelschap met de originaliteit en kwaliteit van het werk een belangrijke bijdrage levert aan de reputatie van Amsterdam als culturele wereldstad. De eigenzinnige voorstellingen - enig in hun soort in Nederland - dragen bij aan het rijkgeschakeerde palet van kunst en cultuur waarop Amsterdam wil en kan bogen. Het gezelschap maakt kennis met makers en spelers in andere (buitenlandse) steden en ziet zichzelf als ambassadeur voor Amsterdam en de Nederlandse mime. De commissie onderschrijft die rol. Zo zorgt het gezelschap voor internationale uitwisseling en bespeling in landen als Australië, Spanje, Italië en Taiwan. Jakop Ahlbom werkt ook internationaal als regisseur en geeft masterclasses. De geambieerde immersive experience Lost Circus heeft daarnaast in de ogen van de commissie potentie om een project worden van wereldallure, met aantrekkingskracht over de landsgrenzen heen. 

Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als goed. 
De commissie vindt de plannen voor wat betreft werkwijze, organisatie en vakmanschap realistisch en uitvoerbaar. Zij heeft veel vertrouwen in de kwaliteiten van zowel de artistieke als de zakelijke leiding. Het is bekend dat Jakop Ahlbom hoge eisen stelt en veel risico neemt, maar wanneer zijn voorstellingen lukken behoren ze, vindt de commissie, tot de beste in het genre. Ahlboms naam en faam krijgen ook internationaal erkenning, getuige de indrukwekkende tournees over de hele wereld en zijn samenwerkingen over de grens. Daaromheen staat een kernteam van ervaren professionals op alle cruciale disciplines dat uitstekend in staat zal zijn de voorgestelde projecten te realiseren. Bovendien beschikt het gezelschap over een groot netwerk van vertrouwenwekkende samenwerkingspartners, nationaal en internationaal. 

De commissie stelt vast dat de Jakop Ahlbom Company een redelijk gezonde bedrijfsvoering kent. De organisatie komt uit een financieel dal, maar heeft sinds 2017 door een betere kostenbeheersing en een ondernemender strategie positieve exploitatieresultaten behaald. 
Een risico vormt de beperkte weerstand om eventuele financiële tegenvallers te kunnen opvangen, door een relatief laag eigen vermogen. De commissie constateert dat groei van het eigen vermogen noodzakelijk is en al heeft de organisatie dit wel ten doel gesteld voor komende periode, is de commissie er niet volledig van overtuigd dat het gezelschap dit in de komende jaren kan realiseren. De financiering van de grootschalige immersive experience Lost Circus in 2022 vormt daarbij een risico. De organisatie onderkent dit en heeft een strategie uitgedacht om bij tegenvallende inkomsten de bedrijfsvoering stabiel te houden, ambities bij te stellen en het boekingssysteem aan te passen. Dat vindt de commissie vertrouwenwekkend.

De meerjarenbegroting 2021-2024 beoordeelt de commissie als realistisch en passend bij de aard en omvang van de beoogde activiteiten. De sterke schommelingen in de begrote lasten met een piek in 2022, komen logisch voort uit de grote investering in de immersive experience Lost Circus. Uit het ondernemingsplan blijkt dat de aanvrager hiervoor financiering vanuit de kapitaalmarkt zoekt; een toelichting hierop ontbreekt echter. Wel wordt duidelijk dat Jakop Ahlbom Company voor de werving van private middelen een aparte strategie wil uitzetten. De commissie vindt op basis hiervan de financiering van deze immersive experience Lost Circus een onzekere factor. Het dekkingsplan is voor de overige
producties echter wel vertrouwenwekkend, met een financieringsmix die goed gevarieerd is met stevige publieksinkomsten en coproductiebijdragen. 

Het marketingplan vindt de commissie passend bij de aard van het gezelschap en de voorgestelde projecten. Het is verbindend en uitnodigend van inhoud en toon. De commissie ziet geen duidelijk onderscheid gemaakt in doelgroepen. Jakop Ahlbom Company zet vooral in op een grote brede doelgroep, bestaande uit publiek dat bekend is met het werk van het gezelschap en nieuw publiek. De komende periode zet het gezelschap in op sterkere publieksbinding met het bestaand publiek. De commissie vindt dat op overtuigende wijze binding met bestaand publiek wordt gezocht door bijvoorbeeld het organiseren van meet&greets en het bieden van online toegang tot een exclusieve online making-of video. 
Het marketingplan is minder overtuigend in de uitwerking van een strategie om ook nieuwe publieksgroepen te betrekken. De commissie leest wel dat afgelopen periode in samenwerking met de programmeurs en marketeers van theaters en schouwburgen een communicatiestrategie is ontwikkeld, hetgeen heeft geleid tot een nieuwe huisstijl en website, een CRM-systeem met klantgegevens en een extern onderzoek naar een donatieprogramma. De commissie vindt het doortastend dat Jakop Ahlbom Company podia betrokken heeft bij het bepalen van die nieuwe strategie. Wat dit heeft opgeleverd en hoe deze samenwerking in komende periode wordt voortgezet wordt verder niet toegelicht.

Diversiteit en inclusie 

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zwak. 
De activiteiten van Jakop Ahlbom Company dragen in artistieke zin niet bij aan de culturele diversiteit van het Amsterdamse aanbod. In de voorstellingsconcepten is geen sprake van specifieke onderwerpen, genres of vormen die culturele diversiteit uitstralen. Het plan noemt daar ook geen voornemens voor. 

De commissie constateert dat het gezelschap zich wel inzet voor het aantrekken van een cultureel divers publiek, maar vindt de plannen daartoe nog weinig overtuigend. Via randprogrammering en (educatieve) activiteiten op maat in samenwerking met scholen en instellingen die cultureel divers zijn in Nieuw-West, bereikt het gezelschap wel enig cultureel divers publiek. Daarnaast spreekt het plan van een publiekswerker voor Nieuw-West, samen met de andere huisgezelschappen van Meervaart Theater. Deze medewerker zal onderzoek doen naar de wensen van mensen uit Amsterdam Nieuw-West, hetgeen vertaling moet krijgen in (rand)programmering, educatie en marketing. De aanpak hiervoor en wat het initiatief moet opleveren ten behoeve van het bereik van cultureel divers publiek is in de aanvraag echter niet overtuigend geconcretiseerd. 

Op het gebied van culturele diversiteit in het personeelsbestand heeft het mimegezelschap in de afgelopen jaren stappen gezet door expliciet te casten op diversiteit, en heeft het een meer diverse samenstelling van de raad van toezicht gerealiseerd. In de werving van spelers en technici besteedt het sinds 2018 expliciet aandacht aan de culturele achtergrond, hetgeen zichtbaar is in de performers op het podium. Er ligt naar de mening van de commissie geen heldere visie aan deze op zichzelf wel concrete stappen ten grondslag. Het gezelschap geeft in algemene termen weer bij een vacature te zoeken naar een collega met een niet-westerse achtergrond. Een aanpak hiervoor leest de commissie niet. 

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Jakop Ahlbom Company te honoreren voor het gevraagde bedrag van € 175.000 per jaar.
De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Theater.