Tekstsmederij

Letteren
Aangevraagd: € 125.000
Toegekend: € 0

Inleiding

De Tekstsmederij is een organisatie voor talentontwikkeling van opkomende taalkunstenaars die verhalen voor alle vormen van theater willen maken. De organisatie ziet zichzelf als matchmaker en verbinder tussen taalkunstenaars en publiek, tussen taalkunstenaars en (producerende) instellingen en tussen organisaties onderling. 

De aankomende vier jaar wil De Tekstsmederij zich ontwikkelen van een faciliterend platform voor talentontwikkeling van theaterschrijvers in Amsterdam, naar een faciliterend en presenterend talent- en onderzoeksplatform voor taalkunstenaars in Amsterdam, Groningen en Tilburg. Daarbij wil de organisatie zich verbinden aan meerdere producenten en presentatieplekken en op zoek gaan naar passende inhoudelijke partners. In de periode 2021-2024 ontwikkelt de organisatie haar activiteiten op basis van drie pijlers: De Tekstsmederij ‘ondersteunt kunstenaars’, ‘innoveert werkprocessen’ en ‘inspireert het denken’. 

Het ondersteunen van taalkunstenaars betreft programma’s voor talentontwikkeling, coaching en het tonen van werk in ontwikkeling (‘word-in-progress’), aan publiek in verschillende stadia en presentatievormen. Op elk moment zijn er maximaal vijf talenten (‘Smeders’) betrokken bij De Tekstsmederij en elk ontwikkeltraject duurt minimaal één maand en maximaal twee jaar. Het innoveren van werkprocessen betreft de ontwikkeling van twee interdisciplinaire onderzoekslaboratoria, met als onderwerpen technologie en dans. Onder de pijler Inspireert het denken wil De Tekstsmederij contextactiviteiten gaan organiseren voor publiek. Het uitgangspunt hierbij is dat de programma’s inzicht geven in de ontwikkeling van, het onderzoek naar, en de diversiteit aan creaties op het gebied van taal in een theatrale context. Voor de ontwikkeling van deze activiteiten werkt De Tekstsmederij samen met inhoudelijk partner De Nieuwe Liefde. 

De Tekstsmederij ontvangt een vierjarige subsidie 2017-2020 binnen het Kunstenplan van 
€ 63.655 per jaar (incl. indexatie 2020). 
Voor de periode 2021-2024 vraagt de organisatie bij het AFK een bijdrage van gemiddeld 
€ 125.000 per jaar in het kader van het Kunstenplan.


Artistiek belang

De commissie beoordeelt het artistiek belang als goed.
De commissie is van mening dat De Tekstsmederij met haar focus op theatertekst en talentontwikkeling van toneelschrijvers een herkenbare artistieke signatuur heeft, en een unieke en waardevolle nichepositie inneemt binnen het Amsterdamse letterenveld. Waar bijvoorbeeld binnen de filmsector veel aandacht is voor scenario-ontwikkeling, is er minder vernieuwing in theatertekst. Dat De Tekstsmederij toneelteksten al in de ontstaansfase zo nadrukkelijk koppelt aan regisseurs, producenten en publiek creëert omstandigheden waarin nieuwe talenten en nieuwe teksten tot wasdom kunnen komen. In het plan staat de artistieke eigenheid van de individuele Smeders centraal. Nu de organisatie zich in de komende periode meer wil toeleggen op publieksprogramma’s, zal De Tekstsmederij in de ogen van de commissie het eigen artistieke profiel verder moeten ontwikkelen en uitdragen.  

Met als kerntaak talentontwikkeling zijn opkomende schrijvers de belangrijkste doelgroep van De Tekstsmederij. Naar het oordeel van de commissie heeft de organisatie een overtuigende visie op talentontwikkeling, waarbij de Smeders zowel individueel als doormiddel van peer learning worden begeleid op zowel artistiek als zakelijk vlak. De intensieve en op maat gemaakte trajecten aan de hand van een persoonlijk ontwikkelplan zijn naar mening van de commissie van grote betekenis voor de talenten. Positief vindt de commissie dat De Tekstsmederij inmiddels verder kijkt dan de kunstvakopleidingen en ook ander talent een kans geeft. Juist voor makers die zich niet vier jaar aan een opleiding willen committeren biedt het maatwerk van De Tekstsmederij kansen. Wel mist de commissie een toelichting op de selectiecriteria voor talenten. 
Uit de aanvraag blijkt dat De Tekstsmederij zich op een specialistisch publiek richt dat op zoek is naar experiment en zich geroepen voelt om mee te denken en te praten. Dit vindt de commissie gezien de aard van de activiteiten en doelstelling passend. Voor dit specifieke publiek biedt De Tekstsmederij iets unieks en interessants aan: de mogelijkheid om het maakproces van nieuwe theaterschrijvers van dichtbij te kunnen ervaren en daar offline en online op te kunnen reageren. Dit kan volgens de commissie zorgen voor grote betrokkenheid van het publiek.  

Het plan geeft een heldere reflectie op het verleden en straalt een stevige ambitie uit voor de toekomst. De Tekstsmederij is een jonge organisatie die zich in de afgelopen kunstenplanperiode heeft ontwikkeld van een ad hoc initiatief naar een professionele organisatie met een vaste personele kern. De commissie is van mening dat het programma in de afgelopen jaren een stevige basis gekregen heeft dankzij de structurele samenwerking met Theater Bellevue. Dat De Tekstmederij nu inzet op een breder palet aan presentatieplekken en samenwerkingspartners vindt de commissie passend. 
De komende vier jaar wil De Tekstsmederij zich ontwikkelen van een faciliterend platform voor talentontwikkeling voor theaterschrijvers in Amsterdam, naar een faciliterend én presenterend platform voor talent en onderzoek gericht op taalkunstenaars in Amsterdam, Groningen en Tilburg. De commissie ziet niet wat de artistiek-inhoudelijke meerwaarde van de uitbreiding naar Groningen en Tilburg is. De uitbreiding komt voort uit een vraag van theaters en wordt in het plan niet gemotiveerd vanuit De Tekstsmederij zelf. De ontwikkeling naar een meer presenterend platform vindt de commissie ten dele positief. Het creëren van meer zichtbaarheid voor de Smeders en meer aansluiting op het veld acht ze van duidelijke meerwaarde. De twee beoogde contextavonden voor de grote zaal vindt de commissie minder overtuigend. Hoe deze programma’s zich verhouden tot de maandelijkse programma’s in De Nieuwe Liefde en wat de rol van De Tekstsmederij hierin is wordt de commissie uit het plan niet duidelijk. 
In het plan wordt niet expliciet aandacht besteed aan de ontwikkelmogelijkheden voor de artistieke leiding en uitvoerenden. Wel geeft De Tekstsmederij aan dat met de beoogde uitbreiding van het team de directie meer ruimte krijgt voor het ontginnen van nieuwe werkvelden en domeinen. De commissie beaamt dit en is van mening dat de voorgenomen uitbreiding van presenterende activiteiten, het zoeken naar nieuwe samenwerkingspartners en de nieuwe onderzoekslaboratoria mogelijkheden biedt voor de artistieke leiding om zich professioneel te ontwikkelen. De commissie had ook graag gelezen welke ontwikkelmogelijkheden er zijn voor de coaches binnen de talentontwikkelingstrajecten.   


Belang voor de stad

De commissie beoordeelt het belang voor de stad als zwak. 
Hoewel De Tekstsmederij in haar plannen de maatschappelijke en verbindende kracht van taal benadrukt, biedt het plan volgens de commissie geen concrete aanknopingspunten hoe de organisatie zich daadwerkelijk verbindt met Amsterdamse bewoners, maatschappelijke organisaties in de stad en/of met de buurt waarin de organisatie is gevestigd. De samenwerkingen beperken zich tot de cultuursector zelf, en de publieksactiviteiten richten zich op een nichepubliek van kenners. Met de beoogde contextavonden waarin wetenschap, kunst, samenleving en de verhalen van de taalkunstenaars samenkomen beoogt De Tekstsmederij een bredere maatschappelijke insteek maar de commissie vindt dit onderdeel inhoudelijk niet overtuigend uitgewerkt.  

Met betrekking tot de bijdrage die De Tekstsmederij levert aan de stedelijke spreiding van het cultuuraanbod en het publiek daarvan, heeft de organisatie een positieve ontwikkeling doorgemaakt. Waar eerder de meeste activiteiten plaatsvonden en publiek werd bereikt in Theater Bellevue in het centrum, heeft de organisatie met De Nieuwe Liefde een nieuwe vaste partner in West. Daarnaast vindt een belangrijk deel van de activiteiten in de komende periode plaats in Noord. De commissie acht de beoogde spreidingspercentages realistisch, gezien de samenwerkingen met de Tolhuistuin, het NDSM Theater en festival Over het IJ die hieraan ten grondslag liggen.  

De Tekstsmederij kiest voor het eigen accent Leefbare Stad. De organisatie stelt dat zij bijdraagt aan de sociale cohesie in de stad door onopgemerkte verhalen een podium te geven. Dit vindt de commissie wel erg makkelijk gesteld. De commissie onderschrijft het belang van meerstemmigheid, maar is van mening dat het thema niet overtuigend in de aanvraag is uitgewerkt. De Tekstsmederij leunt sterk op de talenten en de verhalen die zij vertellen, maar op welke manier de organisatie de juiste talenten en verhalen vindt en voedt, is niet helder. Vervolgens blijft ook in het midden of en hoe De Tekstsmederij met deze verhalen een breder publiek wil bereiken, en welke context er vervolgens wordt gecreëerd die daadwerkelijk leidt tot sociale cohesie in de stad. 


Uitvoerbaarheid

De commissie beoordeelt de uitvoerbaarheid als zwak.
De commissie heeft vertrouwen in het artistieke vakmanschap van de organisatie op het gebied van talentontwikkeling. Een overtuigende werkwijze is bijvoorbeeld de zorgvuldige aandacht waarmee de samenwerking met een talent verkend wordt, zodat de verwachtingen aan beide kanten helder zijn en er een goede match ontstaat. De plannen voor de onderzoekslaboratoria zijn in de ogen van de commissie nog niet heel concreet met betrekking tot onderzoeksvragen en werkwijze. Wel vindt de commissie het positief dat De Tekstsmederij ervaring heeft opgedaan in een pilot met Asko|Schönberg, die met een innovatiesubsidie ondersteund werd. 
Zoals benoemd vindt de commissie de beoogde uitbreiding naar Groningen en Tilburg minder overtuigend. Het plan biedt nog weinig zicht op de praktische en organisatorische uitwerking. Hoewel hiervoor geen subsidie wordt aangevraagd bij het AFK, heeft het plan wel degelijk impact op de organisatie in Amsterdam. Zoals De Tekstsmederij zelf ook aangeeft zal het ontwikkelen van de landelijke structuur veel tijd vragen van de directie. De commissie vraagt zich af of dit verstandig is, aangezien de organisatie in haar jaarverslagen 2017 en 2018 al aangaf overvraagd te zijn. Dat het team wordt uitbreid om de directie te ontlasten kan de commissie vanuit dat oogpunt begrijpen, maar ze vindt de inhoudelijke meerwaarde van deze stap onvoldoende onderbouwd en niet passen bij de huidige fase van ontwikkeling van de organisatie. 

De Tekstsmederij heeft naar oordeel van de commissie een gezonde bedrijfsvoering. De financiële situatie geeft voldoende basis voor uitvoering van de plannen en er is afgelopen tijd wat eigen vermogen opgebouwd dat de organisatie weerbaarder maakt. De organisatie heeft daarnaast ruime aandacht aan risicoanalyse besteed. Desondanks is het voor de commissie onvoldoende duidelijk op welke manier de organisatie de mogelijke financiële en organisatorische risico’s omtrent de uitbreiding naar Groningen en Tilburg tracht te beheersen. 

De begroting van De Tekstsmederij stijgt fors in vergelijking met de periode 2017-2020; in 2024 zullen de baten en lasten verdrievoudigd zijn ten opzichte van 2017. De stijging van de kosten ligt in lijn met de flinke ambities van de organisatie. Met betrekking tot de financieringsmix leunt De Tekstsmederij sterk op subsidies, dit vindt de commissie begrijpelijk gezien de aard van de activiteiten. Een groot deel van de benodigde inkomsten uit subsidies voor de uitbreiding naar Tilburg en Groningen is nog onzeker. De commissie mist een reflectie op de mogelijkheid dat deze subsidies niet worden toegekend, want zonder financiering vanuit het Letterenfonds en de gemeenten Tilburg en Groningen zullen de uitbreidingsplannen geen doorgang kunnen vinden. Onduidelijk is wat dit zou betekenen voor de beoogde omvang van de organisatie. De beoogde publieksinkomsten stijgen fors ten opzichte van 2017-2020. De opbouw van de publieksinkomsten laat echter zien dat er veel activiteiten worden gerealiseerd met een zeer klein publieksbereik, terwijl de grote hoeveelheid presentaties en programma’s wel hogere uitvoeringskosten met zich meebrengen. Waarom de frequentie van de programma’s zo hoog ligt en er niet wordt ingezet op meer bezoekers voor minder programma’s, vindt de commissie niet goed onderbouwd.  

De ambitieuze plannen voor het uitbreiden van de publieksactiviteiten vragen in de optiek van de commissie om een even ambitieus en onderscheidend marketingplan. Hiervan is volgens de commissie geen sprake. Het huidige publiek wordt verdeeld onder Cultuurvolgers en Creatievelingen, maar mist verdere specificatie. De organisatie onderzoekt de mogelijkheden om een breed publieksonderzoek op te zetten in 2020. Dit lijkt de commissie een goed idee: met de uitkomsten van dit publieksonderzoek zou een gerichte (marketing)strategie kunnen worden opgezet voor de komende periode. Het is daarbij in de ogen van de commissie nodig om doelgroepen beter te segmenteren, nieuwe doelgroepen in kaart te brengen en een koppeling te maken tussen de verschillende type programma’s en marketinginspanningen. Deze zaken vindt de commissie onvoldoende uitgewerkt in het voorliggende plan. 
Het doorontwikkelen van de website en het creëren van online content vindt de commissie relevant met het oog op de platformfunctie die De Tekstsmederij beoogt. Echter is de commissie van mening dat hierbij de Smeders meer centraal zouden moeten staan. Waarom de organisatie bijvoorbeeld kiest voor een algemene podcast met leidend thema De Staat van de Theatertekst, waarin wisselende gasten worden uitgenodigd, vindt de commissie onvoldoende gemotiveerd. De podcast Specials waarin de Smeders centraal staan vindt ze dan ook sterker. De commissie is van mening dat een algemene visie op het marketen van de Smeders ontbreekt, evenals een marketingstrategie voor de inspiratieweekenden waarmee nieuw talent wordt geworven. 


Diversiteit en inclusie

De commissie beoordeelt de bijdrage aan diversiteit en inclusie als zwak. 
De bijdrage die De Tekstsmederij levert aan de culturele diversiteit van het aanbod in de stad komt voor het belangrijkste deel voort uit de keuze voor de talenten en het werk dat zij creëren. De organisatie geeft aan het als haar taak te zien om te zorgen voor genoeg diverse en talentvolle stemmen. Hoewel dat in de afgelopen jaren al wel voorzichtig gebeurde, besteedt het ondernemingsplan nauwelijks aandacht aan de manier waarop De Tekstsmederij cultureel divers talent ontdekt en selecteert in de komende periode. De inspiratieweekenden spelen in de optiek van de commissie een essentiële rol, maar anders dan dat de weekenden in verschillende stadsdelen worden georganiseerd, heeft de organisatie geen plan voor het werven van cultureel divers talent. In het Actieplan diversiteit en inclusie geeft De Tekstsmederij aan dat een belangrijke rol bij de werving is weggelegd voor partners, maar welke partners dit zijn en wat hun expertise is wordt niet benoemd. In het Actieplan diversiteit en inclusie spreekt de organisatie de ambitie uit om de gasten, acteurs en moderators binnen de publieke activiteiten verder te diversifiëren, maar deze ambitie is niet uitgewerkt in het ondernemingsplan. Naar oordeel van de commissie draagt het plan niet op overtuigende wijze bij aan de culturele diversiteit van het Amsterdamse cultuuraanbod. 

De Tekstsmederij geeft aan zich te richten op een divers publiek en de wens van dit publiek om zich (vaker) te kunnen identificeren met de personages en verhalen die voor het voetlicht gebracht worden. Wat dit concreet betekent voor bijvoorbeeld de keuze voor Smeders en de werkwijze van De Tekstsmederij blijft echter naar de mening van de commissie in het midden. Er worden geen specifieke doelgroepen benoemd en in het ondernemingsplan zijn geen plannen opgenomen voor het bereiken van een cultureel divers publiek. In het actieplan noemt de organisatie wel dat een mix van online en offline activiteiten en het creëren van een representatief online netwerk, een divers publiek moet bereiken. Dit vindt de commissie echter onvoldoende beredeneerd en uitgewerkt.  

De organisatie heeft wel een heldere visie op de diversiteit van het personeelsbestand. De culturele diversiteit van het huidige personeelsbestand is beperkt, maar de commissie is positief over het voornemen om de methode ‘divers werven en selecteren in de praktijk’ van het Kennisplatform Integratie & Samenleving te hanteren bij de nieuw te werven functies van coördinator en programmamaker. Ook de beoogde inclusiviteitstraining voor de medewerkers, die de blik op het eigen handelen richt, vindt de commissie een mooi voornemen. Juist omdat de organisatie terecht opmerkt dat de coaches een belangrijk onderdeel van het team zijn, is het een gemiste kans dat het plan niet reflecteert op de huidige coaches en de concrete doelstellingen op het gebied van diversiteit voor deze groep.  


Conclusie

Op grond van bovenstaande overwegingen adviseert de commissie de aanvraag van De Tekstsmederij niet te honoreren.

De aanvraag is beoordeeld binnen de adviescommissie Letteren.