Stichting Heesterveld Creative Communities

Inleiding

Stichting Heesterveld Creative Communities (HCC) is een broedplaats met woon- en werkruimte voor kunstenaars en creatieve bewoners. HCC wil haar bewoners stimuleren en ondersteunen in hun discipline, praktijk, samenwerking en cultureel ondernemerschap. HCC ziet zichzelf als een veelkleurige creatieve hotspot. De vaste programmering bestaat uit de ‘experimental solo night’, de maandelijks wisselende expositie ‘H75’ en ‘beat battles’. Daarnaast is er ruimte voor projecten van de bewoners. Ook organiseert HCC activiteiten in aansluiting op grootstedelijke activiteiten als de Open Art Route Zuidoost (OAZO), Museumnacht en grotere (muziek)festivals. In 2016 organiseerde HCC minder activiteiten dan gebruikelijk omdat zij zich oriënteerde op een nieuwe samenwerkingsvorm en haar toekomst.

In het ontwikkelplan geeft HCC aan de komende periode haar artistieke kwaliteit, zakelijke kwaliteit en publieksbereik te willen verbeteren. Daartoe gaat HCC een intensieve samenwerking aan met OAZO. Op artistiek vlak willen de organisaties samen een makersplatform creëren, een ontmoetings- en makersplek met meester-gezeltrajecten realiseren en ‘artists in residence’ starten. Hiernaast willen de organisaties zich bezighouden met talentontwikkeling, waarvoor ze gebruikmaken van in het netwerk aanwezige mentoren en coaches.

In zakelijk opzicht willen HCC en OAZO de ateliers en woon- en werkruimtes beter gezamenlijk verhuren en beheren door processen te structureren. Verder wil HCC zich verdiepen in alternatieve financiering door training, coaching en kennisuitwisseling. Ook wil de organisatie een beurzensysteem invoeren en wil ze meer bijdragen van sociale en culturele partners gaan verwerven. Op het gebied van publieksbereik wil HCC samen met OAZO meer bereik en zichtbaarheid creëren voor makers in en buiten Zuidoost. De doelstelling is om Zuidoost te overstijgen en zich te richten op het leggen van verbindingen met stad en regio en het bereiken van een divers publiek, zowel binnen als buiten de ring.

In haar ondernemingsplan beschrijft HCC voornemens om de artistiek-inhoudelijke programmering de komende periode te versterken. Naast kleinschalige activiteiten van creatieve bewoners van HCC wil de organisatie grotere kunstprojecten realiseren, die meer zichtbaar zijn en aansluiten op grootstedelijke activiteiten. In zakelijk opzicht wil HCC een stabiele samenwerking en werkvorm ontwikkelen met OAZO. Verder wil men de selectie van makers online zichtbaar maken, de regeldruk verlagen en de organisatie verduurzamen. Op het gebied van publieksbereik wil de organisatie de komende jaren groeien. Hiervoor werkt ze samen met OAZO een strategisch communicatietraject uit.

Stichting Heesterveld Creative Communities vraagt aan het AFK een bijdrage van gemiddeld € 50.000 per jaar, waarvan € 35.000 per jaar voor de realisatie van het ontwikkelplan en € 15.000 per jaar voor de reguliere activiteiten.

Beoordeling ontwikkelplan

Beginsituatie, einddoel en noodzaak ontwikkeling

De commissie beoordeelt de beschrijving van de beginsituatie, het einddoel en de noodzaak tot ontwikkeling als voldoende.

De beginsituatie is redelijk helder beschreven. HCC maakt duidelijk welke financiële uitgangspositie HCC, en in mindere mate OAZO, dwingt tot het vinden van nieuwe fondsen en samenwerkingen. Inhoudelijk mist de uitgangspositie volgens de commissie wat aan scherpte. HCC benoemt vooral omgevingsfactoren, die op zich relevant zijn en goed zijn beschreven. De commissie had echter ook graag meer inzicht willen krijgen in de artistieke koers van de afgelopen jaren. In de aanvraag is wel een overtuigende sterkte-zwakteanalyse opgenomen, die goed de kansen en bedreigingen van de organisatie blootlegt.

Het einddoel is duidelijk uitgewerkt. HCC wil een nauwe samenwerking met OAZO tot stand brengen om zo synergie, professionalisering, meer structurele inkomsten en draagvlak in de buurt te realiseren. De doelen staan duidelijk in verbinding met de geconstateerde uitdagingen. Er spreekt een gezonde ambitie uit de plannen en de doelen zijn toetsbaar gemaakt. De noodzaak voor de twee partijen om samen te werken wordt duidelijk uit het plan.

HCC heeft zich bij het opstellen van de plannen laten adviseren door enkele adviseurs, aansluitend bij de huidige situatie en context van de organisatie. Voor het aankomende traject heeft de organisatie een specifieke coach in gedachten, maar een precieze motivering voor deze keuze ontbreekt, anders dan dat eerdere samenwerking succesvol was. Dit vindt de commissie een gemis.

Instrumenten

De commissie beoordeelt de motivering voor in te zetten instrumenten als voldoende.

De instrumenten zijn helder omschreven en zijn logisch verbonden met de doelen en de lokale context. De op te zetten meester-gezelstructuur en de oprichting van een sociëteit vindt de commissie origineel binnen de lokale context. De commissie meent wel dat extra aandacht nodig is ter versteviging van het draagvlak, door bewoners actief te betrekken in de verdere uitwerking van de plannen.

Het plan laat niet zien welke stappen worden doorlopen om de doelstellingen uit het ontwikkelplan te realiseren. Van de ‘bouwstenen’ in de aanvraag – in feite de uitgewerkte doelstellingen – wordt zonder tussenstappen meteen doorgeschakeld naar de functieomschrijvingen van de medewerkers. Het plan stipt summier aan hoe het team zal worden gecoacht om de samenvoeging van twee organisaties te begeleiden en hoe een ‘task team’ de nieuwe werkorganisatie zal vormen. Het valt de commissie op dat er goede mensen worden betrokken, die de ontwikkeling in potentie overtuigend richting kunnen geven. Het wordt haar echter niet duidelijk wanneer welke stappen worden doorlopen met de coach en wat de aanvrager precies verwacht van de samenwerking met de coach.

Realisme en omgevingsbewustzijn

De commissie beoordeelt het realisme en de blijk van omgevingsbewustzijn als goed.

HCC laat zien over omgevingsbewustzijn te beschikken. Zij motiveert duidelijk haar plaats in haar omgeving en de manier waarop ze wil interacteren met de buurt. De organisatie heeft in aanloop naar deze aanvraag onderzoek uitgevoerd onder makers en instellingen in Zuidoost. Ze geeft er blijk van te weten wat er speelt in de buurt en in de stad en hoe dat aansluit bij nationale en internationale ontwikkelingen.

De commissie vindt dat het plan van genoeg realiteitszin getuigt. De commissie acht de doelen haalbaar in relatie tot de beginsituatie en de gekozen instrumenten. De organisatie heeft daarnaast de bedreigingen en kansen goed in beeld. Zo constateert HCC bijvoorbeeld dat het vinden van draagvlak voor het plan onder de bewoners/gebruikers van het pand een mogelijk risico vormt. De commissie vindt het positief dat de organisatie hier oog voor heeft. Wel had zij graag meer gelezen over de manier waarop de organisatie hiermee wil omgaan, omdat dit een belangrijk punt van zorg is.

Evaluatie en bestendiging van resultaten

De commissie beoordeelt de evaluatie en bestendiging van resultaten als voldoende.

In de aanvraag is een uitgewerkte planning opgenomen om de inzet van de instrumenten te evalueren. Hierbij worden ook stakeholders betrokken, waaronder de bewoners van Heesterveld. De organisatie wil zich bij de evaluatie nadrukkelijk de vraag stellen de aanpak inderdaad de gewenste en bedachte resultaten heeft opgeleverd. Op basis van deze toetsing bepaalt de organisatie hoe ze haar koers zal voortzetten. Deze open en kritische houding biedt de commissie vertrouwen in passende evaluatiemomenten. Aan de bestendiging van de resultaten wordt slechts summier aandacht besteed.

Delen van resultaten

De commissie beoordeelt de bereidheid tot het delen van resultaten als voldoende.

Inhoudelijke kennis wordt gedeeld via het meester-gezelprogramma. De organisatie wijdt geen aparte paragraaf aan de manier waarop resultaten worden gedeeld, maar laat wel door haar ontwikkelplan heen zien dat samenwerking en uitwisseling met de buurt en haar bewoners belangrijke uitgangspunten vormen voor haar werk. Dit blijkt onder andere uit de ambitie om een platform te creëren met makers in Zuidoost. Naar de mening van de commissie zijn dit passende manieren om kennis te delen met anderen.

Conclusie

Op basis van de beoordeling van de afzonderlijke criteria is de commissie van mening dat het ontwikkelplan van Stichting Heesterveld Creative Communities van (ten minste) voldoende kwaliteit is. Zij adviseert daarom ook het ondernemingsplan te beoordelen.

Beoordeling ondernemingsplan

Artistieke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als onvoldoende.

In het ondernemingsplan geeft de aanvrager zelf aan ‘weinig zicht te bieden op het inhoudelijke programma-aanbod’. De commissie vindt dat een belangrijk hiaat in het ondernemingsplan. Zij stelt vast dat het in de aanvraag ontbreekt aan een overtuigend artistiek-inhoudelijk profiel. Noch de meerwaarde van een fusie tussen OAZO en HCC, noch de toegevoegde waarde van het vernieuwen van de activiteiten en de koers van de broedplaats wordt inzichtelijk gemaakt. HCC vergelijkt zichzelf met andere broedplaatsen in binnen- en buitenland, maar de commissie vindt het jammer dat zij geen visie aan de dag legt op de eigen, onderscheidende positie binnen dit bredere culturele veld van broedplaatsen.

Blijkens het ondernemingsplan worden de activiteiten van HCC geselecteerd op artistieke zeggingskracht, veelzijdigheid, sociale impact en duurzaamheid. Een sfeer van verschillende culturen moet voelbaar zijn en de activiteiten dienen een do-it-yourself-benadering uit te stralen. Duurzaamheid, muziek en beeldende kunst zijn leidende thema’s voor HCC. De commissie vindt dit in de basis aantrekkelijke uitgangspunten, maar zij meent dat ze onvoldoende worden geconcretiseerd in de aanvraag. Ook de wijze waarop de makers worden geselecteerd blijft onderbelicht, net als de artistieke behoefte van de (potentiële) makers.

Het trackrecord van HCC verheldert onvoldoende de programmering in de afgelopen periode en het onderscheidende karakter van HCC tot nu toe. Ook de website biedt slechts beknopte informatie over eerdere activiteiten. De rol van de organisatie bij in de aanvraag genoemde activiteiten wordt niet geëxpliciteerd. Omdat de commissie ook geen inzicht heeft in de inhoud van het komende programma-aanbod kan ze niet toetsen of er sprake is van een onderscheidende programmering die blijk geeft van eigenheid en oorspronkelijkheid en zich onderscheidt van die van andere aanbieders in de stad. De commissie is van mening dat vele activiteiten eerder plaatsvonden binnen een sociaal-maatschappelijke context dan binnen een artistiek-inhoudelijke context. Zij kan zich daardoor ook geen oordeel vormen over de artistieke zeggingskracht en het artistieke vakmanschap van HCC.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als onvoldoende.

Op basis van de aangeleverde gegevens krijgt de commissie matig inzicht in de zakelijke kwaliteiten van HCC. Over de organisatorische bedrijfsvoering tot op heden wordt weinig informatie gegeven. Het weerstandsvermogen staat in verhouding tot de beoogde omvang van de organisatie. De wens om te gaan samenwerken met OAZO vindt de commissie op zich een positief voornemen. De commissie kan uit de plannen echter slechts in algemene termen opmaken wat dit zal opleveren. De gewenste eindsituatie is globaal beschreven, de weg ernaartoe moet nog worden onderzocht.

Verder vindt de commissie dat de voorgestelde investering in vooral personeelsuitbreiding de verhouding tussen beheers- en activiteitenlasten uit balans brengt. De kosten voor artistieke activiteiten zijn voor een groot deel bewust buiten de begroting gehouden omdat de middelen hiervoor op projectbasis door de makers zelf bij elkaar gezocht worden. Daardoor wekt het voorliggende plan echter de indruk dat er een topzware beheersorganisatie wordt opgezet zonder wezenlijke artistieke activiteiten. De tweejarige regeling van het AFK is bedoeld om een continue programmering mogelijk te maken voor organisaties. Dit is niet waarvoor HCC de ondersteuning nu primair lijkt te willen inzetten. De personeelskosten per fte vindt de commissie bovendien aan de hoge kant voor een dergelijk kleine organisatie.

Gekeken naar deze elementen betwijfelt de commissie of de bedrijfsvoering voldoende basis geeft om de voorgenomen programmering te realiseren en het beoogde publiek de komende twee jaar te bereiken.

De organisatie begroot in 2017-2018 gemiddeld een meer dan verzesvoudiging van kosten ten opzichte van de gerealiseerde begroting in 2015. Een dergelijke abrupte groei vindt de commissie niet realistisch. Een belangrijke bijdrage van bijvoorbeeld Ymere staat volgens de aanvrager onder druk, maar wordt voor de komende periode wel opgevoerd. De publieksinkomsten stijgen fors, maar deze moeten vrijwel allemaal voortkomen uit nog te ontwikkelen activiteiten. Bovendien zijn er geen concrete cijfers over het publiek uit het verleden en is er geen zicht op het totale activiteitenaanbod in de toekomst. De commissie heeft daarom weinig vertrouwen in het beoogde dekkingsplan.

De organisatie voldoet ruimschoots aan de eigen-inkomstennorm van 25 procent. Dit eigen-inkomstenpercentage kan echter in gevaar komen bij tegenvallende inkomsten, die de commissie aannemelijk vindt.

De organisatie past de Governance Code Cultuur toe. Met het oog daarop staat de commissie kritisch tegenover het feit dat een van de bestuurders van OAZO bij Ymere werkt, een van de organisaties die tot op heden ook financier is. Dit is een aandachtspunt bij de samenvoeging van de twee stichtingen. Verder constateert de commissie dat in de praktijk de directeur/coördinator van HCC ook al directeur/coördinator van OAZO is. Deze situatie wordt in de aanvraag echter nergens benoemd. Zo is voor de commissie niet duidelijk hoe dezelfde persoon omgaat met de belangen van twee verschillende stichtingen. De commissie is positief over het feit dat er sprake is van culturele diversiteit binnen het personeelsbeleid.

Publieksbereik

De commissie beoordeelt het publieksbereik als zwak.

HCC heeft de afgelopen jaren het publieksbereik niet bijgehouden, maar schat in dat het om ongeveer vijfduizend mensen per jaar gaat. Onduidelijk is de commissie echter hoe dit bereik tot stand is gekomen; of dit met eigen programma’s is gebeurd of met activiteiten die HCC faciliteert.

In de komende twee jaar wil de organisatie gemiddeld bijna een verdubbeling van het publieksbereik realiseren. Dit is in de ogen van de commissie een forse toename, waarvan realisering alleen aannemelijk lijkt met een onderscheidende programmering. In hoeverre de omvang van het beoogde publiek logisch aansluit op de aard en omvang van de activiteiten is voor de commissie niet te beoordelen, omdat inzicht in de concrete programmering ontbreekt in de aanvraag.

De organisatie heeft inzicht in bestaande en beoogde doelgroepen en specificeert deze in het plan. Daarbij vermeldt ze niet met welke onderdelen van de programmering welke doelgroepen worden aangesproken. Verder ontbreekt een heldere (marketing)aanpak om de genoemde doelgroepen te bereiken. De organisatie schrijft van plan te zijn in de komende twee jaar een marketing- en communicatieplan te ontwikkelen. Het voorliggende ondernemingsplan bevat voor de invulling daarvan nog geen aanknopingspunten; de organisatie lijkt nog weinig bezig met het bereiken van publiek en gebruikers (makers en bezoekers). De summier uitgewerkte communicatieparagraaf is vooral gericht op het ontwikkelen van nieuwe samenwerkingsvormen.

De commissie vindt het positief dat de organisatie uitspreekt iets te willen opzetten met de wijk (passanten en bewoners) en dat HCC zich duidelijk wil richten tot een divers publiek. De organisatie draagt daarmee actief bij aan het bereiken van een cultureel divers samengesteld publiek in de stad.

Aansluiting ondernemingsplan op ontwikkelplan

De commissie beoordeelt de aansluiting van het ondernemersplan op het ontwikkelplan als voldoende.

Het ondernemingsplan maakt beperkt inzichtelijk hoe de inspanningen in het ontwikkelplan bijdragen aan de tweejarige doelstellingen van de organisatie en de positionering van de organisatie in de stad. De beoogde resultaten van het ontwikkelplan sluiten op hoofdlijnen aan bij de activiteiten in het ondernemingsplan. De commissie kan met betrekking tot de ontwikkeling van de artistieke kwaliteit echter onvoldoende beoordelen in hoeverre de ontwikkelinstrumenten aansluiten bij de artistieke koers die in het ondernemingsplan is beschreven, omdat de artistieke lijn voor de komende periode te summier is uitgewerkt.

Bijdrage aan de veelzijdigheid van het cultuuraanbod van de stad

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de veelzijdigheid van het cultuuraanbod van de stad als voldoende.

De commissie constateert dat er naast HCC veel vierjarig ondersteunde organisaties in het Amsterdamse Kunstenplan zijn die zich bezighouden met beeldende kunst. Echter, in vergelijking met deze andere organisaties onderscheidt HCC zich door als een van de weinige organisaties een uiteenlopende mix van kunstdisciplines aan te bieden op een decentrale plek in de stad.

Conclusie

Voor de eindafweging worden de totale beoordelingen van het ontwikkelplan en het ondernemingsplan bij elkaar opgeteld. Op basis hiervan adviseert de commissie de aanvraag van Stichting Heesterveld Creative Communities niet te honoreren.

Commissie en adviseurs

De aanvraag is beoordeeld door de adviescommissie Visuele kunsten.