Stichting Zonnehuis Muziektheater

Inleiding

Stichting Zonnehuis Muziektheater is ontstaan uit Stichting Normal Heart, die werd opgericht in 2012. De organisatie is gevestigd in het Zonnehuis, het hart van Tuindorp Oostzaan in Amsterdam-Noord, en richt zich op het produceren en presenteren van toegankelijke en geëngageerde muziektheaterproducties en kleinschalige musicals. Actuele maatschappelijke onderwerpen en de muziek van Stephen Sondheim en zijn navolgers vormen een belangrijke leidraad in de artistieke visie. De stichting wil zowel bestaand buitenlands als nieuw Nederlands repertoire brengen.

De producties van Zonnehuis Muziektheater worden primair voor het eigen podium in Amsterdam-Noord geproduceerd en zijn nadrukkelijk bedoeld voor een publiek van buurtbewoners, Amsterdammers en Nederlanders van autochtone en niet-westerse afkomst voor wie theater geen vanzelfsprekend onderdeel uitmaakt van hun culturele bagage.

De organisatie stelt zich ten doel om in de komende jaren van het Zonnehuis een plek te maken voor alle bewoners van Tuindorp Oostzaan en de aangrenzende wijken. Het artistieke beleid beoogt proactief in te zetten op het werven van medewerkers met een niet-westerse achtergrond in het artistieke team en bij de casting van acteurs en zangers; het zogeheten ‘kleurenblind’ casten. Op die manier wil de organisatie een grotere en vanzelfsprekender markt creëren voor acteurs, zangers en musici met een niet-westerse achtergrond in het professionele Nederlandse theatercircuit. Daarmee verwacht de organisatie ook het publieksbereik te vergroten, met name in de doelgroepen met een niet-westerse achtergrond en weinig culturele bagage.

De artistieke invulling en bezetting van de geplande producties worden actief ingezet voor het promotiebeleid, zodat tal van nieuwe publieksgroepen (vooral van niet-autochtone herkomst) door de voorstellingen aangesproken worden. Daarnaast kiest Zonnehuis Muziektheater de komende twee jaar voor een programmering die inhaakt op de culturele en maatschappelijke vraagstukken die spelen onder minderheidsgroeperingen in de samenleving, om ook op deze wijze het Zonnehuis als ‘instaptheater’ voor een breed publiek in de markt te zetten.

Stichting Zonnehuis Muziektheater vraagt aan het AFK een bijdrage van € 100.000 per jaar, waarvan € 40.000 voor de realisatie van het ontwikkelplan en € 60.000 voor de reguliere activiteiten.

Beoordeling ontwikkelplan

Beginsituatie, einddoel en noodzaak ontwikkeling

De commissie beoordeelt de beschrijving van de beginsituatie, het einddoel en de noodzaak tot ontwikkeling als goed.

Het ontwikkelplan beschrijft helder de ontstaansgeschiedenis van de organisatie, met de achtergronden en het diversiteitsbeleid. De beginsituatie wordt voldoende duidelijk aan de hand van het omschreven ontwikkelingstraject.

De commissie oordeelt positief over de manier waarop Zonnehuis Muziektheater zich wil inspannen om eind 2018 de markt van niet-westerse acteurs, zangers en musici goed in beeld te hebben en een netwerk te hebben opgebouwd in de niet-westerse culturele circuits van Amsterdam. Op het gebied van publieksbereik werkt Zonnehuis Muziektheater aan een aantoonbaar groter en vooral ook een meer cultureel divers publiek. De organisatie zal in de beoogde periode een best-practice-model opstellen dat als voorbeeld kan dienen bij het ontwikkelen van culturele diversiteit in aanbod en afname.

De noodzaak van de ontwikkeling die de organisatie wil doormaken, wordt goed omschreven in het ontwikkelplan. Om het Zonnehuis te laten uitgroeien tot een theater waar alle bevolkingsgroepen uit de buurt, maar ook ver daarbuiten, graag naartoe komen, wil de organisatie zeer expliciet een beleid voeren waarin culturele diversiteit centraal staat, zowel in haar producties als in haar publieksbereik.

De commissie vindt het positief dat het ontwikkelplan is gericht op het verwerven van meer expertise om de identiteit van Zonnehuis Muziektheater te versterken en onderscheidend te kunnen programmeren. Zij denkt ook dat dit kan worden bereikt met het profiel dat het Zonnehuis geeft van de aan te trekken adviseur, iemand met een niet-westerse achtergrond die inhoud en vorm kan geven aan het diversiteitsbeleid.

Instrumenten

De commissie beoordeelt de motivering voor de in te zetten instrumenten als goed.

De organisatie heeft een duidelijke ambitie voor ogen die volgens de commissie in de samenwerking met de extern adviseur of coach gerealiseerd kan worden. Het traject dat deze coach met de medewerkers van het Zonnehuis gaat opzetten, is stapsgewijs omschreven in het ontwikkelplan. Wel mist de commissie in het plan een uitwerking van de details van dit stappenplan.

De fasering van de inzet van de instrumenten is gekoppeld aan de vier producties die de komende twee jaar gemaakt worden. Zonnehuis Muziektheater wil voorzichtig beginnen en de implementatie van de voorgenomen plannen per productie opvoeren. De voorgestelde instrumenten zijn in de ogen van de commissie doeltreffend. Zij ziet het instrumentarium ook als een sterk middel om verbinding en samenwerking tussen de verschillende geledingen van de organisatie tot stand te brengen.

Hiernaast worden collega-instellingen met vergelijkbare doelstellingen (cultuurhuizen en buurttheaters in Amsterdam) actief betrokken. De motivatie voor deze keuzes vindt de commissie overtuigend.

Het valt de commissie wel op dat het instrumentarium beperkt is uitgewerkt. Zo is niet duidelijk wat voor maatwerktrainingen precies bedoeld worden, noch wie deze trainingen zal geven.

Realisme en omgevingsbewustzijn

De commissie beoordeelt het realisme en de blijk van omgevingsbewustzijn als voldoende.

Op basis van de uitgebreide motivering en het instrumentarium dat de organisatie in de hele breedte wil inzetten om de gewenste culturele diversiteit tot in de vezels van de organisatie te implementeren, meent de commissie dat het ontwikkelplan realistisch en omgevingsbewust is. Daarbij is het theater in Amsterdam-Noord het uitgangspunt. De organisatie heeft een goede kijk op de fysieke locatie en de positie van het Zonnehuis, met zijn lange geschiedenis in Tuindorp Oostzaan.

De organisatie speelt met haar programmering goed in op demografische veranderingen in de stad, die steeds cultureel diverser wordt, en reflecteert daarop in de aanvraag. In de ogen van de commissie blijft het echter vrij algemeen; de doelgroep wordt in het ontwikkelplan slechts in grote lijnen gekarakteriseerd. In Amsterdam leven op dit moment mensen met 180 verschillende nationaliteiten (zo blijkt uit de gegevens van Onderzoek, Informatie en Statistiek van de gemeente Amsterdam), van wie ruim 34 procent een niet-westerse achtergrond heeft (Centraal Bureau voor de Statistiek, juli 2016). Uit het ontwikkelplan blijkt niet op welke doelgroepen het Zonnehuis zich specifiek richt en op welke manier. De commissie mist een cijfermatige vertaling van doelen op het vlak van publieksbereik. Wel wordt duidelijk rekening gehouden met een publiek met een beperkt budget dat weinig kennis of affiniteit heeft met theater.

Evaluatie en bestendiging van resultaten

De commissie beoordeelt de wijze van evaluatie en bestendiging van resultaten als zeer goed.

De aanpak voor de evaluatie is zowel intern als extern goed doordacht en overtuigend. Met behulp van tussentijdse evaluaties, gekoppeld aan de producties die de komende twee jaar gemaakt worden, brengt het Zonnehuis verbeteringen aan in de werkwijze. Bij de evaluaties wordt de adviseur nauw betrokken. Met collega-instellingen worden casussen en best practices op continue basis gedeeld en geëvalueerd. Zonnehuis Muziektheater beoogt aan het einde van het traject een adequate werkwijze te hebben gevonden waarbij culturele diversiteit vanzelfsprekend is geïntegreerd in alle onderdelen van de bedrijfsvoering en die eventueel verder ontwikkeld kan worden.

Delen van resultaten

De commissie beoordeelt de bereidheid tot het delen van resultaten als goed.

Zonnehuis Muziektheater is voornemens de resultaten van zijn ontwikkeling te delen, in de vorm van een publicatie en een presentatie aan vakgenoten en beleidsmakers. In     het samenwerkingsverband van de genoemde theaterpartners zullen cases en best           practices op continue basis worden gedeeld. De eindresultaten worden gepresenteerd aan vakgenoten, maar ook bijvoorbeeld aan beleidsmakers van de gemeente Amsterdam, de Federatie Cultuur, de organisatie binoq atana en andere organisaties. De commissie waardeert deze insteek.

Conclusie

Op basis van de beoordeling van de afzonderlijke criteria is de commissie van mening dat het ontwikkelplan van Stichting Zonnehuis Muziektheater van (ten minste) voldoende kwaliteit is. Zij adviseert daarom om ook het ondernemingsplan te beoordelen.

Beoordeling ondernemingsplan

Artistieke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistieke kwaliteit als goed.

Zonnehuis Muziektheater maakt kleinschalige, maatschappelijk geëngageerde muziektheaterproducties en musicals en onderscheidt zich daarmee van andere producenten in dit genre. De organisatie spiegelt zich in haar producties aan de Amerikaanse Off Broadway-traditie; zij wil op een vergelijkbare manier opereren. Ook in artistiek opzicht hebben de Verenigde Staten een grote invloed; er worden veel Amerikaanse twintigste-eeuwse musicals geprogrammeerd. Dat zorgt volgens de commissie voor een duidelijke, onderscheidende artistieke lijn.

De producties getuigen van een uitstekend vakmanschap, dat zich uit in een hoge uitvoeringskwaliteit en goed doordachte regies. Deze kwaliteit en de intieme sfeer die de kleinschalige opzet met zich meebrengt, verlenen de producties een grote zeggingskracht.

Voor 2017-2018 staan vergelijkbare producties gepland als in de afgelopen twee jaar. De commissie acht de beoogde resultaten, gebaseerd op voorgaande periode, dan ook reëel. De voorgenomen producties met Theater Terra en het Amsterdams Kleinkunst Festival spreken voor de commissie wat minder tot de verbeelding; ze zijn slechts summier toegelicht omdat de voortgang ervan op losse schroeven staat vanwege de subsidieafwijzing aan Theater Terra. Dat maakt het voor de commissie moeilijk in te schatten hoe deze activiteiten zich zullen onderscheiden van overig aanbod en wat de zeggingskracht ervan zal zijn.

De commissie is benieuwd of de cultureel diverse achtergronden van de spelers, te bereiken door kleurenblind te casten, het beoogde effect zullen hebben op de diversiteit van het publiek. Zonnehuis Muziektheater gaat dit de komende jaren uitzoeken. De commissie volgt dit proces met belangstelling.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als voldoende.

De commissie oordeelt positief over wat de organisatie de afgelopen periode heeft weten te realiseren, met weinig middelen en een groot doorzettingsvermogen. Dit geeft haar het vertrouwen dat de organisatie de komende periode succesvol een aantal stappen kan zetten.

Echter, de commissie heeft ook kritiek. Die is vooral gelegen in onduidelijkheden in de aanvraag. Allereerst stijgt de begroting voor 2017 en 2018 sterk ten opzichte van 2014 en 2015, zonder dat dit wordt toegelicht. Ook een gespecificeerde begroting ontbreekt. De commissie kan de haalbaarheid van de begroting daardoor niet toetsen. Hetzelfde geldt voor de financieringsmix; de toelichting is uitvoerig maar mist met name op het gebied van de directe inkomsten specificaties die beoordeling van de haalbaarheid mogelijk maken.

Het Zonnehuis schept financiële continuïteit door voorstellingen lang te spelen; zij gaan eerst in première in het eigen theater en gaan vervolgens op tournee. Dit businessmodel is verwant aan dat van de commerciële theater- en musicalsector. Er zijn goede partners gevonden in de vorm van het Amsterdams Kleinkunst Festival en Theater Terra. De commissie staat positief tegenover dit model. Wel meent zij dat een risicoanalyse noodzakelijk is, gezien de kwetsbare positie van de organisatie en de beperkte algemene reserve.

Verder merkt de commissie op dat OpusOne / ’tIJ Theaterproducties genoemd wordt als coalitiepartner van het Stichting Zonnehuis Muziektheater. In het ondernemingsplan wordt echter niet op deze coalitie ingegaan, terwijl de commissie uit de aanvraag en de activiteiten van beide organisaties afleidt dat de samenwerking nauw is; zo is bijvoorbeeld de zakelijk leider van Stichting Zonnehuis Muziektheater ook directeur van OpusOne / ’tIJ Theaterproducties B.V.

Zonnehuis Muziektheater werkt met een bestuur en hanteert de Governance Code Cultuur.

Publieksbereik

De commissie beoordeelt het publieksbereik als voldoende.

Het ondernemingsplan geeft inzage in de bestaande doelgroepen en de beoogde aantallen voor de komende twee jaar sluiten aan op de aantallen die in de afgelopen jaren zijn gerealiseerd. De organisatie wil verschillende doelgroepen bereiken, waarbij het de nadruk legt op buurtbewoners en op publiek met een niet-westerse achtergrond.

Uit publieksonderzoek blijkt echter dat een aanzienlijk deel van het huidige publiek van buiten de stad komt. Slechts 10 procent van de bezoekers komt uit Amsterdam-Noord. Zonnehuis Muziektheater investeert flink in buurtbereik, maar geeft slechts in beperkte mate blijk van inzicht in de wensen en drempels van de beoogde doelgroepen. In het ondernemingsplan erkent Zonnehuis Muziektheater dat op dit moment de expertise ontbreekt om op dit vlak een goede strategie toe te passen. Daarop wordt ingespeeld in het ontwikkelplan.

Aansluiting ondernemingsplan op ontwikkelplan

De commissie beoordeelt de mate waarin het ondernemingsplan aansluit op het ontwikkelplan als voldoende.

Het ontwikkelplan is erop gericht het merk Zonnehuis Muziektheater sterk te profileren, zowel met betrekking tot het bepalen van de artistieke koers als in het voeren van een gerichter marketingbeleid. Het ondernemingsplan laat realistisch zien wat de sterke en zwakke punten van de organisatie zijn en hoe de beoogde resultaten uit het ontwikkelplan verweven zijn met de beoogde programmering voor de komende periode en met de wens de organisatie te versterken.

Bijdrage aan de veelzijdigheid van het cultuuraanbod in de stad

De commissie beoordeelt de bijdrage aan de veelzijdigheid van het aanbod in Amsterdam als zeer goed.

De commissie merkt op dat er weinig vierjarig ondersteunde organisaties in het Amsterdamse Kunstenplan zijn die zich richten op musical. Daarnaast vindt de commissie dat het Zonnehuis zich onderscheidt door een breed spectrum aan voorstellingen te bieden die zowel een (cultureel) divers publiek kunnen aanspreken als interessante maatschappelijke thema’s kunnen aankaarten. Met de bijzondere locatie van het eigen podium in Amsterdam-Noord en haar educatieprogramma levert de organisatie een sterke bijdrage aan de veelzijdigheid van het culturele aanbod in de stad.

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Stichting Zonnehuis Muziektheater te honoreren voor maximaal € 80.000 per jaar, waarvan € 40.000 euro voor de realisatie van het ontwikkelplan en € 40.000 voor de uitvoering van het ondernemingsplan. De commissie meent dat de organisatie de beoogde ontwikkeling goed zal kunnen realiseren en dat deze van belang is voor de organisatie. De commissie adviseert minder dan gevraagd bij te dragen aan de uitvoering van het ondernemingsplan, omdat de zakelijke uitwerking van de aanvraag en de onderbouwing van de toename van de begroting summier zijn en het gevraagde bedrag ruim is in verhouding tot de beoogde activiteiten. De commissie adviseert in de monitoring speciale aandacht te besteden aan de samenwerking met coalitiepartner OpusOne / ’tIJ Theaterproducties.

Commissie en adviseurs

De aanvraag is behandeld door de commissie Podiumkunsten & Letteren.