Nederlands Philharmonisch Orkest

Inleiding

Sinds 2005 biedt het Nederlands Philharmonisch Orkest|Nederlands Kamerorkest (NedPho|NKO), onder de naam NedPhO GO! muziekervaringen aan kinderen, jongeren en volwassenen. Met muziekeducatie en actieve muziekbeoefening, wil de organisatie bijdragen aan de individuele ontplooiing van kinderen en jongeren, en hun vermogen om verbinding met anderen te leggen stimuleren. In programma’s voor educatie, outreach en talentontwikkeling maken zij als deelnemer en publiek kennis met klassieke muziek en het orkest. Vanuit de mogelijkheden van het orkest worden de onderwijsprogramma’s ontwikkeld in samenwerking met onderwijs- en cultuurpartners. Deze programma’s sluiten aan op de vraag, het profiel en de leerlijnen van scholen in met name het primair onderwijs. 
De essentie daarbij is, volgens het NedPhO GO!, het ervaren en beleven van muziek door leerlingen zelf muziek te laten maken en door ze naar livemuziek te laten luisteren.

In de periode 2017-2020 wil de organisatie de vraag vanuit de scholen nog meer centraal stellen en wil ze haar positie voor scholen en andere partners binnen de infrastructuur voor muziekeducatie verder versterken. NedPhO|NKO werkt samen met vijf A-Bis instellingen en levert een bijdrage aan de muziekeducatieprogramma’s van onder andere het Concertgebouw, de Nationale Opera & Ballet en het Leerorkest. Het aantal scholen waarmee het orkest samenwerkt wordt uitgebreid, en er zijn nieuwe samenwerkingen op educatief gebied met onder meer Orkaan en Muziekgebouw aan ’t IJ. De samenwerking met Het Concertgebouw is vernieuwd en uitgebreid. Het Conservatorium van Amsterdam (CvA) verzorgt nascholingstrajecten rond muziekeducatie voor orkestleden, en studenten (docent muziek) van het CvA zijn betrokken bij de ontwikkeling van innovatieve educatieprogramma’s.

Voor het onderwijs omvat het aanbod jaarlijks bliksemconcertlessen, kleuterprojecten, concerten op school, componeren met kinderen, Kunstschooldagprojecten, Orchestra Magica, repetitiebezoeken, schooluitvoeringen in orkestverband en CKV NO&B. 
Het buitenschools aanbod omvat projecten klassiek rondom de klas, zingen bij de opera kinderkoor, familie-inleidingen, projecten coaching van leerlingen van het Leerorkest, projecten Amsterdam Young Philharmonic, een dag coaching jeugdorkest en concertbezoek door leerlingen van de muziekschool en hun ouders. Daarnaast zijn er programma’s voor de ontwikkeling van (top)talent.

De aanvrager is in de periode 2013-2016 voor het deel van NedPho GO! opgenomen in het Kunstenplan van de gemeente Amsterdam voor een bedrag van € 80.220 per jaar. Bij het AFK wordt in het kader van het Kunstenplan voor de periode 2017-2020 een jaarlijkse bijdrage van € 130.000 gevraagd voor de educatieve activiteiten muziek.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als ruim voldoende. Het NedPho GO! presenteert een goed uitgewerkt plan. Er wordt een algemene educatieve visie geformuleerd op de bijdrage die muziek en muziekbeoefening kan bieden aan de persoonlijke, cognitieve, communicatieve en sociale vaardigheden van kinderen. Er wordt met name gewerkt vanuit kerndoelen en ontwikkelingspsychologische uitgangspunten.
De commissie had graag een meer uitgesproken artistieke insteek gezien, en een uitwerking van de wijze waarop de artistieke signatuur in het aanbod terug te vinden is.

Het vakmanschap van het orkest is onomstreden en de organisatie heeft ruime ervaring op het gebied van educatie. In kunstenplanperiode 2013-2016 heeft de organisatie het aanbod beter gestructureerd. De commissie vindt de activiteiten omschreven vanuit een vrij traditionele klassieke muziek- en concerttraditie. Interessant zijn de partnerschappen met de zogenaamde ‘Speciale Band-scholen’, waarbij er lesprogramma’s in samenspraak met de scholen ontwikkeld worden. De commissie constateert dat het overige schoolaanbod weliswaar goed aansluit bij de scholen, maar meer aanbodgericht is. De zeggingskracht daarvan is voldoende. Een meer eigentijdse aanpak zou de aansluiting ervan bij de belevingswereld van de verschillende doelgroepen verder kunnen versterken. De samenwerking met Oorkaan en De Nationale Opera, waarbinnen ook crossovers met andere disciplines worden gemaakt, vindt de commissie interessant. Daarmee is dit deel van het aanbod van het orkest onderscheidend ten opzichte van andere educatieve programma’s.

De commissie onderschrijft het in de aanvraag genoemde belang van podiumbezoek als onderdeel van leerlijnen in het Basispakket Kunst- en Cultuureducatie. De commissie vindt het NedPho een belangrijke speler voor scholen om voor te kiezen, naast bijvoorbeeld het Concertgebouworkest dat een rol binnen het Basispakket Kunst- en Cultuureducatie speelt. De ondersteunende functie van het orkest binnen de Alliantie Muziekeducatie Amsterdam (AMA) is goed.

De verbinding met de inwoners van de Indische buurt en stadsdeel Oost had naar mening van de commissie overtuigender uitgewerkt kunnen worden. Onder ‘overige activiteiten’ vermeldt de organisatie diverse activiteiten in de buurt. De artistieke onderbouwing en uitwerking hiervan is uiterst summier. Dit betreurt de commissie, daar zij onderschrijft dat de schitterende NedPho-Koepel en het orkest van topniveau de buurt veel te bieden hebben.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als voldoende. Er is sprake van een gezonde bedrijfsvoering en de financiële tegenvallers in de huidige kunstenplanperiode lijken goed te zijn opgevangen. De begroting voor 2017-2020 vindt de commissie realistisch en haalbaar. De begroting van de educatieactiviteiten is compleet, maar weinig gespecificeerd. Door de geringe toelichting heeft de commissie geen duidelijk beeld van bijvoorbeeld de kosten voor coördinatie, ontwikkeling en uitvoering van de verschillende programmaonderdelen.

De commissie merkt op dat de publieksinkomsten voor 2017 lager zijn begroot dan de begroting en realisatie in 2015. De commissie schat de mogelijkheden om eigen inkomsten te vergaren hoger in. Zo zijn in 2015 geen sponsorinkomsten voor educatie gerealiseerd en worden deze voor 2017-2020 ook niet begroot of uit de sponsorgelden van de overkoepelende begroting aan educatie gealloceerd. De inkomsten uit onderwijs zijn naar mening van de commissie te laag in relatie tot de verwachte bereikcijfers. Wel is er – hoewel deze in 2017 starten op een lager niveau dan de realisatie in 2015 – sprake van een positieve ontwikkeling van de private middelen. Eventuele financiële risico’s worden opgevangen door het annuleren van activiteiten.

De Raad van Toezicht voldoet aan de principes van de Governance Code Cultuur. In de aanvraag is geen visie op of aanpak voor de bevordering van culturele diversiteit binnen het personeel, het toezicht of de organisatie benoemd.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als voldoende. In 2015 zijn ruim 12.000 scholieren bereikt. De organisatie verwacht een groei voor 2017 en 2018, en daarna zal het bereik stabiliseren. Het is de commissie uit de aanvraag niet gebleken hoe NedPho GO! haar doelgroep benadert; er is geen marketing- of communicatieplan. Er wordt ook geen duidelijke visie geformuleerd op een duurzame opbouw van deelnemers en publiek of de beoogde uitbreiding ervan. Met leerlijnen lijkt een meerjarig deelnemerspubliek gerealiseerd te worden. In dit onderdeel van het aanbod wordt evaluatief onderzoek gedaan. Het bereik wordt gerealiseerd via de scholen en de samenwerkingsverbanden. Meer kennis, duiding of specificatie van de doelgroep was echter wenselijk geweest, gezien de diverse jeugdpopulatie in Amsterdam en de verschillende schooltypes die de stad rijk is. De organisatie heeft een missie om publiek en deelnemers te bereiken, die niet vanzelfsprekend in aanraking komen met klassieke muziek. De commissie mist in dat verband echter een duidelijke visie op diversiteit en een aanpak om die missie te verwezenlijken. Er is onder cultuureducatie geen binnenschools bereik voor het vmbo opgenomen in het activiteiten- en bezoekenschema in het aanvraagformulier. Uit het ondernemingsplan wordt niet duidelijk of er in het buitenschoolse aanbod vmbo-scholieren bereikt worden. Ook daarop had de commissie graag een toelichting gelezen.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding als voldoende. Het NedPho is een van de weinige orkesten die educatie hoog in het vaandel heeft staan en een breed aanbod voor het onderwijs verzorgt. Er zijn coalities met grote en kleinere culturele partners en verschillende scholen. Ook vindt de commissie de bijdrage aan de Amsterdamse muziekeducatie-aanbieders positief. Via de outreach-projecten wordt met - niet nader toegelichte - maatschappelijke organisaties samengewerkt en worden verpleeg- en verzorgingstehuizen bezocht. Deze verbinding met de stedelijke samenleving, op het gebied van participatie, kan in de Indische buurt en directe omgeving sterker uitgewerkt worden dan uit het ondernemingsplan naar voren komt.

De spreiding beoordeelt de commissie als goed. Het merendeel van de activiteiten en bezoeken vindt plaats in stadsdeel Oost. Daarnaast zijn er activiteiten in andere stadsdelen.

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Nederlands Philharmonisch Orkest te honoreren voor een jaarlijks bedrag van € 80.220 conform het bedrag in de huidige Kunstenplanperiode. De commissie ziet voor NedPho GO! de onder zakelijke kwaliteit genoemde mogelijkheden om hogere eigen inkomsten te realiseren om de beoogde uitbreiding te bekostigen.