Read My World

Inleiding

Read My World (RMW) is een driedaags internationaal festival voor documentaire literatuur in Amsterdam. Sinds de start, in de vorm van een preview in 2013, komen jaarlijks ongeveer honderd schrijvers, dichters, journalisten, spoken word artiesten, filosofen, academici, columnisten en bloggers samen in de Tolhuistuin. Via debat en theatrale voordrachten gaan zij de confrontatie aan met elkaar en met het publiek. Jaarlijks staat een regio in de wereld centraal waar zich grote maatschappelijke veranderingen voltrekken. Met gezamenlijke optredens in theatrale vorm en podiumgesprekken realiseert RMW real life ontmoetingen tussen schrijvers, professionals en publiek, die een nieuw perspectief geven op de gekozen regio en op Nederland. Het festival wil vergezichten voorbij het bekende bieden en confronteren met het onbekende. Het doel hiervan is een Nederlands publiek en een Nederlandse redactie uit te dagen zich te verhouden tot nieuw materiaal, nieuwe stemmen en nieuwe vormen. De buitenlandse curatoren en gasten geven het publiek een blik op de eigen Nederlandse samenleving, die het nog niet kent. RMW ambieert zo samen met de coalitiepartners Perdu, SLAA, School der Poëzie en de vaste samenwerkende partners Tolhuistuin, Bijlmer Parktheater en Podium Mozaïek, een publieksvriendelijk podium te creëren voor oorspronkelijke en tegendraadse stemmen van ver. Naast het festival, organiseert RMW gedurende het jaar diverse bijeenkomsten met internationale schrijvers: dit in samenwerking met andere podia en instellingen in de stad.

RMW wil de komende jaren uitgroeien tot het internationale, urgente en vernieuwende literatuurfestival van Amsterdam en Nederland, met een artistiek hoogwaardig, toegankelijk en inspirerend programma. In 2017-2019 zullen achtereenvolgens de regio’s Black USA, Koerdistan en de Maghreb centraal staan. Twee curatoren uit de betreffende regio zullen worden uitgenodigd een longlist van auteurs samen te stellen, die in eigen land als vernieuwend, provocatief en urgent gelden. RMW houdt de keuze voor 2020 nog open, met het oog op actuele ontwikkelingen in de wereld. Ook zet RMW de komende jaren in op het mogelijk maken van meer vertalingen en doorstroming van (internationale) auteurs naar collega-festivals in binnen- en buitenland. De organisatie wil RMW, met oude en nieuwe partners, verder verankeren in de Amsterdamse culturele infrastructuur en het (inter)nationale imago versterken. RMW stelt in korte tijd nieuw draagvlak gecreëerd te hebben voor diverse vormen van podiumliteratuur onder een jong en cultureel divers publiek. De komende periode wil zij dit publiek aan zich binden en tegelijkertijd op zoek gaan naar nieuw publiek.

Read My World ontvangt in de periode 2013-2016 meerjarige subsidie vanuit het Kunstenplan van de gemeente Amsterdam, voor een bedrag van € 129.860 per jaar. Voor de periode 2017-2020 vraagt de organisatie het AFK om een jaarlijkse bijdrage van € 150.000.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als goed. RMW zet vanuit een duidelijke visie een helder artistiek profiel neer. De invalshoek vanuit documentaire literatuur, op het snijvlak tussen literatuur en journalistiek, is origineel. De combinatie van deze invalshoek, met het aantrekken van curatoren uit de focusregio’s, vindt de commissie onderscheidend. De stemmen van deze internationale curatoren geven iedere keer ook net andere invullingen aan hetgeen in Nederland als 'kunst' ervaren wordt. In dit opzicht is RMW zowel in artistiek als in politiek opzicht uniek in Amsterdam en Nederland. RMW heeft de afgelopen jaren getoond dat het goed aansluit bij wat er in de actualiteit op wereldniveau en in literaire zin speelt. Het feit dat veel van de literatuur uit de betreffende regio’s onvertaald is, maakt deze voor het publiek moeilijk toegankelijk. Het voornemen om meer vertalingen mogelijk te maken moedigt de commissie dan ook aan.

De plannen voor 2017-2020, met de keuze voor de regio’s Black USA, Koerdistan en Maghreb, geven de commissie er vertrouwen in dat RMW ook voor de toekomst een relevante en actuele koppeling houdt met het maatschappelijk debat in Nederland. De doelstellingen in het ondernemingsplan worden vertaald naar heldere programmeringslijnen. Dat programma komt bovendien met vakmanschap tot stand. Doordat de curatoren ruim voor het driedaagse festival vastgelegd worden, heeft de redactie de gelegenheid zich te verdiepen in de aangeleverde longlists. De commissie is positief over het feit dat RMW en de curatoren vervolgens het publiek betrekken bij het maken van de shortlist. Dit publiek kan suggesties aandragen voor thema’s en invalshoeken. Dit versterkt de zeggingskracht en initieert de ontmoeting reeds in de maanden voorafgaand aan het festival. Er is naar mening van de commissie sprake van een goede mix van meer ‘zware’ inhoud en laagdrempelige festivalelementen. Auteurs uit verre regio’s kunnen in Amsterdam, op basis van gelijkwaardigheid en vrijheid, het gesprek voeren met Nederlandse collega’s en publiek. Dit vindt de commissie – gezien de literaire historie van de stad – belangrijk en waardevol voor Amsterdam.

Wel vraagt de commissie zich af of het beste resultaat gerealiseerd wordt door de focus zo exclusief op documentaire literatuur te richten. Deze soms wat academische benadering beperkt de keuzemogelijkheid voor auteurs, waardoor sommige auteurs de aansluiting met het festival missen. De commissie merkt daarbij op dat door de, in het festival getoonde, liefde voor het onderwerp en sociale relevantie van de auteur, de aandacht voor het woord, taal en literatuur niet ondergesneeuwd mag raken.

De commissie acht een bredere interpretatie van het genre mogelijk, zonder dat RMW daarbij de eigen artistieke uitgangspunten tekort doet. RMW noemt in haar plan de mogelijkheid de aandacht, naast of in plaats van een specifieke regio, ook op (overkoepelende) thema’s te leggen. Onderzoek daarnaar vindt de commissie interessant.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als ruim voldoende. Uit de gegevens tot en met 2015 blijkt een gezonde bedrijfsvoering. De commissie is van mening dat het een professionele organisatie betreft met ervaren medewerkers. Een zakelijk directeur, een artistiek directeur en een directeur algemene zaken vindt de commissie echter wat veel directie voor een relatief kleine organisatie. Hun duidelijk afgebakende taken worden in het ondernemingsplan wel duidelijk omschreven. Alle personeel werkt op basis van inhuur. De (personele) beheerslasten zijn daarbij laag. De grootste kostenpost bestaat uit personele activiteitenlasten, die de commissie aan de hoge kant vindt, met name in relatie tot het bereik.

RMW beoogt voor 2017-2020 een stijging van de publieksinkomsten. Hoewel deze voor de periode 2013-2015 niet zoveel gestegen zijn als was voorzien, is er wel sprake van gestage groei. Ondanks deze beoogde stijging, zijn de publieksinkomsten vrij laag in verhouding tot de totale begroting. De organisatie zoekt, naast de sterke vaste samenwerkingspartners, per editie ook specifieke zakelijke partners in of in relatie tot de gekozen regio. De prognoses van de middelen uit sponsoring en private middelen vindt de commissie realistisch. De verhoging van het aan het AFK gevraagde bedrag wordt vrij algemeen toegelicht met beoogde groei. Dit vindt de commissie zonder een meer gespecificeerde onderbouwing niet overtuigend. De commissie is van mening dat de gevraagde structurele bijdrage van het AFK, zeker met de gevraagde verhoging, fors is ten opzichte van de totale inkomsten.

Het bestuur van RMW volgt de principes van de Governance Code Cultuur. De organisatie heeft een concrete visie en aanpak op de culturele diversiteit van het personeelsbestand, maar binnen directie en toezicht ontbreekt vooralsnog de diversiteit die het festival zelf uitstraalt.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als ruim voldoende. RMW geeft in het ondernemingsplan een duidelijke visie op de opbouw en uitbreiding van haar groeiende publiek. Doelgroepen worden gedefinieerd en gekoppeld aan verschillende onderdelen van het festival. De organisatie doet aan publieksonderzoek. Het festival bereikt jaarlijks een trouw eigen publiek en algemene literatuurliefhebbers, maar ook een specifiek - aan de regio van die editie gerelateerd publiek. De vertaling van de eigen smaak van curatoren naar hun longlists leidt ertoe dat het Nederlandse publiek toegang krijgt tot andere en oorspronkelijke verhalen. Daardoor slaagt RMW erin steeds nieuwe en wisselende doelgroepen te bereiken, waar de organisatie zich ook werkelijk in verdiept. Vanaf 2016 wordt jaarlijks een community manager aangesteld. Die richt zich uitsluitend op het aantrekken van de publieksgroepen die zich betrokken voelen bij of verbonden zijn met de regio die dat jaar centraal staat. Deze gerichte marketingstrategie vindt de commissie beter uitgewerkt dan de beknopte algemene strategie. De commissie vindt het publieksbereik, ondanks de gestage stijging, klein en onderschrijft het door RMW geschetste belang om dit flink te vergroten.

De organisatie schuwt niet nieuw literair talent of in Nederland onbekende namen te selecteren. Dit getuigt naar mening van de commissie van lef. Door deze gerichte aandacht voor groepen en schrijvers wordt een cultureel divers publiek bereikt, waaronder ook mensen die doorgaans niet zo snel naar een literair festival zouden gaan. De commissie constateert echter wel een spanningsveld tussen deze experimentele, specifieke artistieke aard van het festival en de ambitie om de komende jaren uit te groeien tot het internationale literatuurfestival van Amsterdam en Nederland. De organisatie beoogt toonaangevend te zijn door de geboden kwaliteit en uniciteit. Juist die inhoudelijke keuzes kunnen, naar mening van de commissie, ook het publieksbereik beperken en tot fluctuaties – en een mogelijk plafond – in het bereik leiden. De commissie respecteert de keuze van RMW om het publiek uit te willen bouwen zonder aan het huidige profiel van het festival te tornen, maar heeft twijfels of zo de gestelde doelen op het gebied van publieksvergroting realistisch en haalbaar zijn.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding als goed. De organisatie is een coalitie van Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam, School der Poëzie en Perdu. Er wordt aansluiting gezocht bij bestaande Amsterdamse initiatieven als Kwaku. Ook is er een goede verbinding met de stedelijke samenleving, door samenwerking met sociaal-maatschappelijke organisaties die in relatie staan tot de regio die in het festival centraal staat.

De commissie beoordeelt de spreiding als goed. Het merendeel van de activiteiten en bezoeken vindt plaats buiten de stadsdelen Centrum en Zuid. De aansluiting bij bestaande formats, waarin gasten van het festival een plek kunnen krijgen, zoals bij het Bijlmer Parktheater en Podium Mozaïek, draagt nog verder bij aan een goede spreiding.

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Read My World gedeeltelijk te honoreren voor een bedrag van € 130.000 per jaar. De commissie vindt de gevraagde verhoging van het bedrag onvoldoende onderbouwd en is van mening dat RMW een groter publieksbereik op moet bouwen om aanspraak op meer dan de huidige publieke middelen te kunnen maken.