Stichting Taalvorming

Inleiding

Stichting Taalvorming is -voortgekomen uit de Taaldrukwerkplaats- reeds 40 jaar actief in Amsterdam. Zij zet cultuureducatie in het algemeen en de discipline letteren in het bijzonder in om het onderwijs aan kinderen te verrijken en hun taalontwikkeling te stimuleren. Door vaardigheden bij leerkrachten te ontwikkelen, bewerkstelligt de organisatie dat zij binnen hun onderwijsprogramma creatief en betekenisvol aan taal kunnen werken. Het kind staat hierbij centraal. Dit wordt vormgegeven in drie programma’s: taal en cultuur, leerling- en leerkrachtvaardigheden en taal en ouders. Deze programma’s zijn flexibel en toepasbaar op elke school. Een belangrijke, eigen methodiek die de stichting daarbij gebruikt is de taalronde. De taalronde gaat uit van de eigen ervaringen van het kind. Van daaruit worden samen met leerkrachten, museumdocenten, kunstvakdocenten uit andere disciplines en schoolbegeleidingsdiensten, verbindingen gelegd tussen cultuureducatie en het taalonderwijs, de zaakvakken (maatschappijleer, economie, geschiedenis, godsdienst/levensbeschouwing, filosofie en aardrijkskunde), de sociaal-emotionele vaardigheden en wereldoriëntatie.

Voor de periode 2017-2020 zet Stichting Taalvorming in op het bereiken van meer en voor de stichting nieuwe deelnemende scholen en op het verbeteren van haar concurrentiepositie. De prijs van het aanbod in de directe uitvoering met Amsterdamse leerlingen wordt verlaagd. Goede implementatie van cultuureducatie krijgt nog meer dan in voorgaande jaren de aandacht. Er zullen ervaringsdeskundigen op het gebied van taalvorming worden ingezet en de letteren worden vaker als verbindende discipline tussen cultuureducatie en het curriculum gebruikt. Scholen kunnen in de nieuwe kunstenplanperiode kiezen voor een docent taalvorming, een schoolbegeleider taalvorming, of een duo bestaande uit een schoolbegeleider en een ervaringsdeskundige leerkracht. De organisatie is voornemens haar werkterrein uit te breiden naar het voortgezet onderwijs en daar activiteiten te ontwikkelen voor betere schrijf- en literatuurlessen in samenwerking met docenten Nederlands. Stichting Taalvorming werkt samen met de OBA, De Schoolschrijver en de School der Poëzie aan een samenhangend aanbod voor het Amsterdamse onderwijs in de voor- en vroegschoolse educatie, het praktijkonderwijs, het voortgezet onderwijs en het vmbo. Daarnaast willen deze letterenaanbieders gezamenlijk conferenties organiseren. Stichting Taalvorming investeert in de toekomst door onder andere uitbreiding, flexibilisering en verjonging van het medewerkersbestand, door het opleiden van nieuwe medewerkers en door samenwerking met hogescholen (zowel de kunstvak- als de lerarenopleidingen).

Stichting Taalvorming ontvangt in de periode 2013-2016 meerjarige subsidie vanuit het Kunstenplan van de gemeente Amsterdam, voor een bedrag van € 57.940 per jaar. De subsidie die voor de periode 2017-2020 aan het AFK gevraagd wordt bedraagt € 150.000 per jaar.

Artistiek-inhoudelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de artistiek-inhoudelijke kwaliteit als goed. Stichting Taalvorming combineert deskundigheid en creativiteit, sluit aan bij de schoolvisie en verwoordt in het ondernemingsplan een heldere visie en missie. Het belang en de meerwaarde van de discipline letteren worden goed toegelicht en overtuigend verbonden met de waarde die taal heeft om jezelf uit te drukken en om goed te kunnen functioneren in de maatschappij. Het aanbod onderscheidt zich naar mening van de commissie duidelijk van het regulier (taal)onderwijs door een overtuigende artistieke invalshoek en door de persoonlijke expressie en ontwikkeling van de leerlingen centraal te stellen. De commissie vindt het sterk dat - naast docenten - ook ouders bij de activiteiten betrokken worden. Dit gebeurt door een op hen toegesneden aanbod, of door te participeren in het aanbod voor de kinderen. Stichting Taalvorming levert scholen zowel maatwerk als structuur door te werken in drie duidelijk omschreven programma’s. Deze programma’s variëren van kennismaking tot verankering in het curriculum van de school, wat scholen de gelegenheid biedt om op hun eigen ambitieniveau te werken. De commissie prijst de opleiding en inzet van een pool ervaringsdeskundigen; ervaren leerkrachten van verschillende Amsterdamse scholen die naast hun (parttime) onderwijswerk samen met Stichting Taalvorming werken aan de verbreding en integratie van cultuuronderwijs op andere scholen. De inzet van praktijkkennis van groepsdocenten vindt de commissie overtuigend bijdragen aan de zeggingskracht van de programma’s. Het integreren van cultuureducatie in het reguliere curriculum is een intensief proces. Kennis van de knelpunten in de dagelijkse werkpraktijk levert een belangrijke bijdrage aan de succesvolle implementatie van een duurzaam cultuuraanbod in de scholen. Door een gelijkwaardige benadering van co-teaching is er in de ogen van de commissie sprake van daadwerkelijke verankering in het onderwijs; een speerpunt in de Amsterdamse cultuureducatie.

De eigen methodiek van Stichting Taalvorming, waarmee verschillende vaardigheden van kinderen worden aangesproken, getuigt van vakmanschap, mede door de verbindingen die gelegd worden met en tussen de andere kunstdisciplines. De prentenboeken, het project Taaltegels en diverse publicaties zijn hier goede voorbeelden van. De interdisciplinaire aanpak had naar mening van de commissie in het ondernemingsplan wat meer kunnen worden uitgewerkt.

De ambitie om jonge docenten literaire vorming op te leiden tot schoolbegeleiders taalvorming, juicht de commissie toe. De organisatie zet de komende jaren duidelijk in op meer verdieping, verjonging en een betere zichtbaarheid, wat naar mening van de commissie ook nodig is.

Zakelijke kwaliteit

De commissie beoordeelt de zakelijke kwaliteit als zwak. De meerjarenbegroting voor 2017-2020 is weinig gedetailleerd en wordt slechts beknopt toegelicht. Dit biedt weinig inzicht in de haalbaarheid van de voornemens. De personeels- en activiteitenlasten zijn niet gespecificeerd, waardoor de commissie moeilijk kan beoordelen of deze realistisch en in lijn met de beoogde ambities zijn. De algemene groei van de kosten en baten en het verhoogde gevraagde bedrag, wordt onderbouwd door de voorgenomen uitbreiding naar het voortgezet onderwijs, de flexibilisering en verjonging van de organisatie en de inzet van ervaringsdeskundigen. Ook geeft de organisatie aan meer subsidie in te willen zetten in de directe uitvoering. Dit om door deze inzet van lagere, meer concurrerende prijzen een gelijker speelveld in de markt te creëren ten opzichte van andere aanbieders. De commissie had dit graag met concrete cijfers onderbouwd gezien, in combinatie met een visie op het effect dat deze inzet van publieke middelen op de lange termijn kan sorteren.

De begroting getuigt van weinig ondernemerschap en de commissie vindt de financieringsmix eenzijdig. Zij mist een langetermijnvisie op sponsoring, private fondsen en mogelijkheden om producten meer in de markt te zetten. Buiten de vierjarige AFK-subsidie zijn er geen andere publieke subsidie-inkomsten, terwijl er ook buiten Amsterdam activiteiten gerealiseerd worden. Deze disbalans wordt in het ondernemingsplan onderbouwd met de opmerking dat alleen subsidie wordt ingezet voor Amsterdamse activiteiten. De activiteiten daarbuiten worden kostendekkend of winstgevend gerealiseerd. Graag had de commissie meer toelichting gezien op de redenen waarom die activiteiten wel kostendekkend plaatsvinden. In het ondernemingsplan wordt geen visie op en aanpak voor het opvangen van financiële risico’s geformuleerd.

Het bestuur van Stichting Taalvorming volgt de Governance Code Cultuur. In het ondernemingsplan is een beknopte aanpak voor de verbetering van culturele diversiteit in het docententeam geformuleerd; voor het overige personeel en het toezicht ontbreekt dit.

Publiek

De commissie beoordeelt het criterium publiek als ruim voldoende. Stichting Taalvorming schetst in het ondernemingsplan een duidelijke visie op de wijze waarop zij het effect van haar werk wil verduurzamen en hoe zij haar deelnemersbereik met een passend prijsbeleid en de uitbreiding naar het voortgezet onderwijs wil vergroten. Zij werkt vanuit een inclusieve benadering, die de gehele omgeving van de leerling betrekt en die ook op leerkrachten en ouders is gericht. Culturele diversiteit is daarbij vanzelfsprekend verbonden met het deelnemersbereik. Stichting Taalvorming heeft niet alleen veel aandacht voor taalarme, maar ook voor taalrijke kinderen. Uit het ondernemingsplan, en de in het verleden gerealiseerde producten, blijkt een goede kennis van de doelgroep. Uit publieksonderzoek blijkt eveneens grote klanttevredenheid. De commissie is positief over de wijze waarop de organisatie schooldirecteuren, interne cultuurcoördinatoren, taalcoördinatoren en educatiemedewerkers van verschillende culturele instellingen wil inzetten, om de discipline letteren verder te integreren in het basisonderwijs. Dit draagt volgens de commissie, naast nieuw en duurzaam publiek, ook bij aan een sterkere positionering van cultuureducatie in het Amsterdamse onderwijs.

De organisatie heeft, naar mening van de commissie, een goed bereik in het vroeg- en voorschoolse aanbod, het primair onderwijs, het speciaal onderwijs en het vmbo. 
De commissie vindt de uitbreiding in en naar het voortgezet onderwijs een uitstekend idee, maar mist een concreet plan van aanpak. Stichting Taalvorming zegt in de aanvraag dat zij hiertoe een docent met veel ervaring heeft aangetrokken, maar dit garandeert volgens de commissie nog geen groot bereik. De organisatie bereikt veel scholen middels mond tot mondreclame en persoonlijk contact met het onderwijs, maar de commissie had graag een ruimere strategie gezien in een uitgewerkt marketingplan.

Belang voor de stad: verbinding en spreiding

De commissie beoordeelt de verbinding als goed. Stichting Taalvorming werkt samen met onder andere School der Poëzie, De Schoolschrijver, diverse Amsterdamse musea, Mocca, het onderwijs en de OBA. Deze samenwerkingen worden in het ondernemingsplan duidelijk omschreven. Daarnaast is er samenwerking met diverse culturele organisaties en zelfstandige kunstenaars. De organisatie is er overtuigend op gericht om, middels samenwerking, haar specifieke expertise breder bruikbaar te maken.

De spreiding beoordeelt de commissie als goed. Stichting Taalvorming bereikt in een evenwichtige verdeling over alle stadsdelen kinderen door de hele stad, met alleen in het centrum een iets lager bereik.

Conclusie

De commissie adviseert de aanvraag van Stichting Taalvorming voor de periode 2017-2020 te honoreren met een jaarlijks bedrag van € 120.000. Dit bedrag is gebaseerd op de historische kunstenplanbijdrage, opgehoogd met bijdragen voor de voorgenomen uitbreiding naar het voortgezet onderwijs, de investering in (jongere) medewerkers en ervaringsdeskundige leerkrachten, en de hogere inzet van subsidie op de lessen in het programma om zo een gelijker speelveld te creëren.